که او را زمانه برآنگونه بود
همه تنبل دیو وارونه بود.
فردوسی.
بزد چنگ وارونه دیو سیاه دو تا اندر آورد بالای شاه.
فردوسی.
|| بدبخت. شوم. نامبارک. ( برهان ) ( آنندراج ) : چرا زادم چو او بی بخت فرزند
چرا کردم چنین وارونه پیوند.
( ویس و رامین ).
بزرگ امید را گفت ای خردمنددلم بگرفت از این وارونه فرزند.
نظامی ( خسرو و شیرین ص 412 ).
|| ( اِ ) نمودار چیزی را گویند خواه نیک خواه بد. ( اوبهی ).وارونه. [ ن َ] ( اِخ ) وارونی. وارونا. کهن ترین و عالیمقام ترین خدای نژاد آریا است و آسمان صاف محیط بر عالم به معنی وسیع این واژه میباشد. اسم آسمان در زبان سانسکریت ، ودر ریگ ودا ( قدیمترین کتب سانسکریت ) ابتدا دیااوه بوده که بعدها به وارون یا وارونه تبدیل شده. دیااوه تاکنون نیز به شکل دیااس به معنی آسمان مرئی است و وارونه و معکوساً به اورانس تبدیل شده ، که در زبان یونانی به معنی آسمان است. این نامها ما را به دوره بدوی نژاد آریا و زمانی که اسلاف مللی که بعدها اروپا را مسکن خود قرار دادند و در شرف قیام برای مهاجرت از میهن اصلی خود بودند، سیر میدهند هندوان و ایرانیان مسلماً به خدایان متعدد اعتقاد داشتند، ولی ظاهراً برای آسمان تفوق مقامی قائل بودند از این رو به واژه دیااوه و وارونه اغلب کلمه آسوره یعنی بزرگ و ولینعمت را می افزودند و گاهی برای وارونه محسوب میگردید. آتش در موقع تظاهر به شکل برق پسر او، و قسمت مرئی آسمان ستاره دار، جامه سلطنتی وی بشمار میرفت. وارونه تنها مظهر قوای مادی طبیعت نیست بلکه از نظر قوای معنوی نیز دارای صفات اخلاقی عالی است ، او برقرارکننده آسمان و زمین است ، او ایجادکننده و حافظ نظم و سعادت دنیاست و انحراف از این قوانین گناه و نخستین مرحله هر نوع کژی و کاستی است بهمین جهت از گناهها به درگاه وارونه توبه کرده عفو می طلبیدند، زیرا که وارونه همانطور که رحیم است جبار نیز هست و از همه گناهان بزرگترین تقصیر در نظر او دروغ است. آسمان در همه ادوار تاریخی در نزد ایرانی مانند دیگر اقوام مظهر «عظمت » بوده است. نام وارونه در اغلب خطاب ها با نام رب النوع دیگری به نام میتره همراه است و میتره لغةً به معنی دوست بوده و مظهر روشنائی روز است. میتره ( سانسکریت ) یا میثره ( اوستا ) که بمنزله اپولون ایران است با خدای آسمان رابطه نزدیکی دارد به حدی که آندو در حکم یک جفت غیرقابل تجزیه و تفکیک میباشند. وارونه ، میتره ، میتره ، وارونه ، مانند هم هستند. هیچیک بر دیگری تقدم ندارد. این هر دو دارای یک فکر میباشند و متفقاً نظام عالم و قانون راستی را حفظ میکنند و با هم ناظر کارها و دلهای نوع بشر بوده همه چیز را می بینند و همه چیز را میدانند، شدت پیوند این دو به حدی است که حتی در موقع حرکت سوار یک گردونه دوچرخه میشوند. آفتاب را اغلب چشم وارونه میتره یا وارونه مینامند. ( از مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی ص 26 و 27 و 28 ). و رجوع به وارون ، وارونا و مزدیسنا ص 46، 153، 154 شود.
