هنردرمانی

فعالیت های خلاق روان درمانی با استفاده از مواد و روش های ( هنری - دیداری - شنیداری ) را هنر درمانی گویند.
تاریخچه «بهداشت روانی[ ۱] » به قدمت بروز بیماری های روانی است؛ یعنی از همان اوایل زندگی اجتماعی انسان ها در بستر رودها آغاز و تا عصر حاضرتداوم داشته است. اما امروزه در رویکردهای سلامت نگر[ ۲] واژه «سلامتی» یک مؤلفه سه بعدی، روانی، اجتماعی، جسمانی محسوب می شود. که هیچکدام از این سه مؤلفه هرگز نمی توانند بدون اثر بخشی آن دیگران، سلامت روانی افراد و در نهایت جامعه را تأمین کنند. اختلالات عاطفی و روانی، که به طور مداوم روبه تزاید است از جمله مهم ترین عوامل مؤثر در کاهش کیفیت زندگی در تمام جوامع بشریست. بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر ۲۵٪ جمعیت جهان از اختلالات روانی، رفتاری و عصبی در رنجند. [ ۳] و [ ۴] بر طبق نتایج حاصل از طرح مطالعاتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال ۱۳۷۸ میزان شیوع اختلال روانی در جمعیت بالای ۱۵سال ایران ۲۱٪ گزارش شده که از این میان ۱۵/۱ در هزار جمعیت مبتلا به شدیدترین حالات بیماری های روانی اند. [ ۶] از آنجا که خانواده و مدرسه از جمله مهم ترین نهادهای اجتماعی مرتبط با کودکان، هستند، لزوم آموزش والدین و مربیان در راستای ارتقاء سطح بهداشت روانی از ضروریات امروز جامعه ماست. می توان برای مدارس به عنوان اصلی ترین پایگاه آموزشی کودکان با دارا بودن تنوع و گستردگی جمعیتی به مراتب بیشترازخانواده، کارکردی دوگانه قائل شد. از یکسو مدارس می توانند زمینه ساز افزایش وگسترش هر چه بیشتر مشکلات عاطفی – روانی کودکان باشند و از دگر سو با کارکردی پیشگیرانه در ارتقاء سطح آگاهی و به طبع کاهش اثرات مخرب رفتارهای نا هنجار روانی دانش آموزان بکوشند و موجبات تشخص تحصیلی و شخصیتی کودکان را فرهم آورند. توجه به مقوله بهداشت روانی و جسمانی در مدارس باید به عنوان جزء لاینفک فرایند آموزشی و پژوهشی در جهت رفع موانع یادگیری حائز اهمیت تلقی شود. به یقین در پرتو چنین رویکردی می توان امیدوار بود که مدارس به عنوان محیطی که زمینه مساعدی برای تحقق روند یادگیری و افزایش سطح رفاه روانی – اجتماعی دانش آموزان را فراهم می کنند ارزیابی شوند. نتایج حاصل از یک تحقیق [ ۷] برای تعیین میزان اثر بخشی آموزش های بهداشت روانی در مدارس راهنمایی شهر تهران در سال ۱۳۷۷ نشان می دهد که آثار این آموزه ها در افزایش توان سازش یافتگی دانش آموزان بسیار مؤثربوده است، بر اساس این یافته ها در مدارس مورد تحقیق ۸/۳۷ در صد از دانش آموزان دارای مشکلات روان شناختی بوده اند. که ۲۲ در صد این مشکلات رفتاری ، ۱۰ درصد عاطفی و ۵ درصد رفتاری و عاطفی به صورت توأمان بوده اند. این در حالی است که به استناد نتایج تحقیقی مشابه [ ۸] در سال ۱۳۸۲ نسبت به کارگیری نیروی متخصص تحت عنوان «مراقب بهداشتی» در سطح استان همدان ۱ به ۳۱۰۲ نفربوده. به عبارت ساده تر به ازای هر ۳۱۰۲ نفر دانش آموز صرفاًیک مراقب بهداشت وجود دارد. این تناسب برای معلمین پرورشی شاغل در مدارس نیز رقم، یک به ۶۹۴ است در حالی که بر اساس همین تحقیق در کشورهای توسعه یافته، این نسبت از۱ به۵۶۰ مراقب بهداشت و ۱به ۲۵۰ معلم پرورشی در نوسان می باشد. به استناد همین منابع می توان به اختلاف فراوان ما با کشورهای پیشرفته در زمینه تربیت و به کارگیری نیروهای متخصص برای مراقبتهای بهداشتی – روانی در مدارس پی برد. حال اگر به موازات کمبود نیروی انسانی متخصص به معضل استفاده از روش های کم تأثیر در راستای ارتقاء سطح بهداشت روانی دانش آموزان در مدارس نیز نیم نگاهی داشته باشیم، شاید به درکی واقع بینانه تر از این معضل برسیم. امروزه یکی از شیوه های نوین مقابله با ناراحتی های روانی – عاطفی که در سطح جهان مورد تأکید قرار گرفته و استفاده از آن کم کم به صورت گسترده ای رواج یافته، بهره گیری از تکنیک های «هنر درمانی» است که خوشبختانه بر پایه مطالعات بعمل آمده مصاد یقی از شناخت و استفاده های اولیه از آن طی چند سال اخیر در کشورمان نیز دیده شده است و حتی در این زمینه چند مقاله پژوهشی نیز به طبع رسیده که در ادامه این گفتارذکری از آن ها نیز به میان خواهد آمد.