نیم وَر یا نیمه ور شهری مهم و تاریخی است [۱۰]، که در بخش مرکزی شهرستان محلات استان مرکزی ایران قرار دارد. نیم ور در ۲۵۰ کیلومتری جنوب تهران و مابین راه مواصلاتی شهرهای دلیجان و محلات قرار گرفته است. قدمت این شهر به دوران ساسانیان[۱۱] و اشکانیان باز می گردد. شواهد و مدارکی نیز با قدمتی که به ۲٬۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد نیز در این منطقه کشف شده است. [۱۲] این شهر دارای آثار تاریخی متعدد و کوه های سنگی دارای معادن سنگ غنی تراورتن، فلوئورین و سنگ های تزیینی است[۱۳]. از این رو صنعت غالب در این شهر مربوط به سنگ است. [۹] بر پایه اطلاعات مرکز آمار ایران، این شهر با داشتن جمعیتی بالغ بر ۵٬۷۳۱ نفر[۳] هجدهمین شهر استان مرکزی است. [۱۴]
... [مشاهده متن کامل]
نیم ور در جنوب شرقی استان مرکزی قرار دارد. در شمال آن قم رود و در جنوب آن کوه های آتشکوه قرار دارند.
نام نیم ور در کتاب ها و اسناد تاریخی تحت نام های مختلفی نظیر آوَرد، نیم آوَرد، مَمنور، نَیسور و تَیمور[۱] به ثبت رسیده است. اوج شکوفایی نیم ور در دوران ساسانیان و بعد از احداث سدی بر روی رودخانه قمرود بوده است[۱۵] که امروز بقایای این سد قدیمی با نام بند نیم ور در کنار شهر قرار دارد[۱۶].
در دوران معاصر، این شهر با رکود مواجه شده اما با پیوستن دهستان باقرآباد به این شهر و احداث شهرک صنعتی[۱۷]، دانشگاه علمی کاربردی نیم ور[۱۸] و نمایشگاه بین الملی سنگ ایران در این شهر[۱۹]، از رونق اقتصادی برخوردار شده است.
محتویات [نمایش]
[ویرایش]وجه تسمیه
درباره علت نامگذاری این منطقه اختلاف است. به عقیدهٔ برخی، نام این شهر در دوران اشکانیان، آورد به معنای میدان جنگ بوده است. پس از پایان جنگ های اشکانیان به علت خاموش شدن شعله جنگ به نیم آورد[۲۰] تغییر نام پیدا کرده و اکنون پس از گذشت زمان به نیم ور تبدیل شده است. [۱][۲۱]
البته نظریه دیگر دربارهٔ نامگذاری این شهر این است که این شهر توسط یکی از امرای کیانیان به نام همای دختر بهمن ساخته شده که لقب او نیمور بوده است. [۲۲]
اما برخی هم معتقدند که نام این شهر از کلمهٔ «ور» که در زبان اوستایی و پهلوی به معنای دژ است[۲۳] گرفته شده و اشاره به دژ ساروجی ستونی شکل و کم عرض میل میلونه ( دژ واقع در روی ستون ) در این شهربوده است.
همچنین از این شهر در کتب تاریخی به نام های ممنور، نیسور، تیمور نیز یاد شده است. [۱]
[ویرایش]پیشینه
ابن فقیه همدانی در کتاب مختصرالبلدان مربوط به سال ۲۹۰ هجری، این شهر را که از مراکز مهم مذهبی فلات ایران در روزگار باستان به شمار می رفته را هم تراز با ایوان کسری، قصر شیرین و معبد کنگاور دانسته است[۱۵] و دربارهٔ نیم ور چنین می نویسد[۲۴]:
. . . گویند هیچ بنایی از گچ و آجر، . . . شکوهمندتر از ایوان کسری نیست. در مداین، هیچ بنایی سنگی، زیباتر از قصرشیرین نیست. . . و هیچ بنایی از خشت و گل، خوش منظرتر از بنای تیمور، روستایی از اصفهان نیست و در این بنا تصویرها و اخبار و پندهای شگفت انگیزی است.
حمزه اصفهانی در حدود ۱۱۰۰ سال پیش گشتاسب شاه را دلیل آبادانی نیم ور دانسته و می نویسد[۲۵]:
گشتاسب در ممنور از روستای انارآباد واقع در ولایت اصفهان اتشکده ای ساخت و آبادی هایی از روستا بر آن وقف کرد.
در کتاب تاریخ قم که تخصصی ترین کتاب جغرافیایی درباره منطقهٔ فعلی شمال استان های قم و مرکزی است و بیش از هزار سال از تاریخ نگارش آن می گذرد از نیم ور ( نیمه ور ) به عنوان منطقه ای با بیش از هزار سال قدمت نام برده شده است که در منطقه استاق انار ( نام قدیم شهرستان محلات ) قرار دارد:[۲۶][۲۷]
نیمور از حیازات انار است و آتشکدهٔ آن و آتش آن در بشتاسف ملک نصب کرده است و برافروخته و آن را چندین اوقاف است و گویند که نیمور سه برادر بنا کرده اند و آن بنای عجیب و تا الیوم قایم و مستحکم است و نقش های آن باقی اند. گویا نقاشان آن بامداد در آن آمده اند و شبانگاه بیرون رفته اند. . .
در بعضی منابع تاریخی نیز، آبادانی نیم ور را به امیران عسکریه نسبت داده اند. [۲۸][۱]
این شهر بعد از احداث سدی در روزگار ساسانیان بر روی رودخانه قمرود و کندن کانالی به طول ۱۸ کیلومتر برای تأمین آب مصرفی ساکنان از رونق بسیاری برخوردار شده بود. [۱۵]
در کتاب نزهت القلوب[۲۹] نوشته حمدالله مستوفی درباره نیم ور آمده است:[۱][۳۰]
نیم ور از اقلیم چهارم است. جمشید پیشدادی ساخت و در آنجا جهت خود قصری عالی کرده بود. افعال و آثار آن هنوز باقی است و گشتاسف در او آتشخانه ساخت و هوایش خوب و معتدل است و در محصول و ارتفاعات مانند نطنز
در کتاب بستان السیاحه[۳۱] مربوط به سال ۱۲۴۸ هـ. قمری نیز، نیم ور این طور توصیف شده است:[۱]
قریه ای است خجسته اثر در زمین فرح انگیز و قرب رود ( گهرخیز ) واقع و اطرافش واسع از توابع محلات و هوایش به جهت آیات، آبش خوش و خاکش مرغوب است. قدیم الایام شهری بوده و مرور دهورش قریه نموده، باغات فراوان دارد و مردمی همگی شیعی کذهب مکرر مشاهده شده است.
فتحعلی شاه قاجار قریه نیم ور، محلات و مناطق اطراف را به حسن علی شاه محلاتی که داماد وی بود، واگذار کرد. [۳۲] نیم ور تا زمان ناصرالدین شاه از آبادی های خالصه به شمار می رفت.
در زمان حکومت مسعود میرزا ظل السلطان در اصفهان، نیم ور همراه با ۶۰۰آبادی دیگر در حوزه اصفهان به اجاره او واگذار شد. اما پس از آغاز فروش خالصه ها در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه و در دوران مظفرالدین شاه نیم ور به مالکیت دائمی ظل السلطان در آمد. [۳۳][۳۴]
در فرهنگ جغرافیای ایران مربوط به قرن معاصر نیز درباره نیم ور آمده است[۳۵]:
نیمور، قصبه مرکزی دهستان نیمور بخش حومهٔ شهرستان محلات و در دامنه سردسیری واقع است و ۱۷۰۰ سکنه دارد، آبش از رودخانه لعل بار، محصولش غلات، پنبه، کنجد، صیفی، میوه جات، قیسی، بادام، انگور، شغل اهالی، زراعت و صنایع دستی کرباس بافی است. . .
[ویرایش]وضعیت طبیعی
