نیمه

نِیمه ( نِی مه ) خوانی گونه ای از آوازخوانیِ کار است که معمولاً در میان جاشوان و باربران تخلیهٔ لنجها و قایقها رواج دارد. این کارگران از نِیمه خوانی برای کاستن از خسته کننده بودنِ کارهای یک نواختی که به طور جمعی انجام می دهند استفاده می کنند. نیمه ها تنها سرگرم کننده نیست بلکه ماهیگیران و دریانوردان را به هیجان می آورد و نیرو و توان کارشان را افزون تر می کند. [ ۱]
در نِیمه خوانی، یک نفر به نام سرخوان بیتی یا واژه هایی را ادا می کند و جمعِ دیگر کارگران با ترجیع بندی که معمولاً معنای خاصی ندارد ( مانند هِلِه مالی ) پاسخ او را می دهند.
واژهٔ «نیمه» دگرگون شدهٔ «نهمة» عربی در گویش فارسی استان بوشهر است. از انواع نِیمه خوانی می توان به نِیمه خوانی پاروزنی ( نِیمه خوانی مِیداف ) ، نِیمه خوانی بادبان کشی ( نِیمه خوانی شراع ) ، نِیمه خوانی لنگرکشی یا گرگورکشی، نِیمه خوانی راهی کردنِ لنج به دریا ( نیمه خوانی اوشار ) ، و نِیمه خوانی فلک ناز اشاره کرد. نِیمه خوانی فلک ناز مرتبط است با داستان فلک ناز و خورشیدآفرین که از داستان های عامیانهٔ عاشقانهٔ فارسی است و در آن شخصیت اصلی داستان، یعنی فلک ناز، سفر دریایی هم دارد.
هر نِیمه خوانی، بنا به نوعی از انواعی که ذکر شد، ضرب آهنگ ویژه و جدایی دارد که به سبک یا سنگین بودن نوع کار یا مراسم مرتبط است.
• نیمه راگی یا اوشار که موقع به آب انداختن به ویژه به آب انداختن لنج تازه ساخته شده خوانده می شود و گاه دمام و نی انبان و نی جفتی و دایره هم نواخته می شود.
• لحام کردن ( به خشکی کشیدن ) شناور یا بالا بردن فَرمَن ( تیر افقی ) بر دکل و بالا بردن خود دکل
• گَرگور
• تور
• مِیداف ( پاروزنی ) ، در این نیمه از اشعار فایز دشتی نیز استفاده می شود.
• گلّافی ( ساخت لنج، به سازنده لنج، گلّاف می گویند ) .
• شستن لنج
• شِراع
• بالا آوردن لنگر
• مغاص ( صید مروارید )
• خالی کردن بار
• سرگرمی[ ۲]
نمونه ای از نِیمه های بوشهری ( نیمه گرگور و میداف ) :
توضیحات: طیفون = طوفان؛ جهاز = لنج صیادی؛ بیلیم = بگذاریم؛ جبری، جُفره و جلالی = نام محلات قدیمی بوشهر؛ پوزی مطاف = دهنهٔ آبراه جزیرهٔ مُطاف که کم عمق و پرموج است؛ بَمبِکِی خال خالی = کوسه های خالدار؛ غوص کردن = شنا کردن؛ بوم زالی = کشتی زائر علی.
نیمه هله مالی با ریتم شش هشتم اجرا می شود. شش هشتم یک ریتم ترکیبی است که از دو چهارم گرفته شده است؛ یعنی هر میزان دو ضرب دارد که کشش هر ضرب برابر با یک سیاه نقطه دار یا سه کشش چنگ است. از منظر زیبایی شناسی ای که بر این اثر سوار است سرخوان می تواند ضرب اول را دو بار تکرار کند اما جواب ( هِلِّه، هِله مالی، هِلِّه، هِلِه مالی ) همیشه نحوه ادا کردن ثابتی دارد.