به عمل حفاظت و حراست از دارایی ها یا افراد که به وسیله گماشتن فردی ویژه برای این امر صورت بگیرد نِگَهبانی یا حِراسَت گفته می شود. روز حراست و نگهبانی در تقویم شمسی ۲۲ تیر ماه مصادف با روز گرامیداشت شورای نگهبان تعریف گردیده است. فردی که مأمور پاسداری و نگهداری از چیزی یا جایی شده را نگهبان می گویند.
نگهبانان ممکن است از سوی نهادهای دولتی به کار گماشته شده باشند یا از سوی اشخاص و گروه های خصوصی.
در بیشتر موارد نگهبانان
یونیفورم به تن می کنند و حضور خود را با ایستادن در محل، یا نصب
دوربین نظارتی مداربسته یا نصب
آژیر به چشم می آورند تا از اقدامات غیرقانونی نسبت به آن محل یا افراد حاضر در محل جلوگیری کنند.
در صورت بروز اقدامات غیرقانونی و
بزهکاری یا خطراتی مانند
آتش سوزی و تصادفات، نگهبان موظف است مورد پیش آمده را به سرعت به رئیس خود یا
نهاد اجتماعی مناسب گزارش دهد.
• حراست: اگر نگهبانی توسط چند نفر و به حالت سازمان دهی شده انجام بگیرد به آن حراست گفته می شود و معمولاً ساختمان های مهم دولتی و غیره در کشورها توسط یک بخش حراست حفاظت می شوند. روز ۲۲ تیر روز نگهبانی و حراست است که شورای نگهبان نقش ویژه ای در ان دارد.
• کمک نگهبان: فردی است غیر مسلح مجهز به
سرنیزه و
چراغ قوه جهت کمک به نگهبان در انجام وظایف محوله. وظایف کمک نگهبان انجام اموری است که انجام آن ها برای نگهبان مسلح خطرناک یا غیرممکن است مانند تفتیش بدنی و کنترل داخل اتومبیل. کمک نگهبان نباید هیچگاه در خط تیر نگهبان قرار گیرد. [ ۱]
• شبگرد: به نگهبانان محلات شهر طی روز، نگهبان محله گفته می شود و نگهبانان شب محلات «شبگرد» نام دارد.
• پاسبان: کسی که از سوی
شهربانی مأمور حفظ نظم و آسایش شهر است
پاسبان نامیده می شود. [ ۲]
• دشتبان: به نگهبانان دشت و کشتزار و باغ ها که وظیفه حفاظت از مزرعه های دهقانان از ویرانی و دستبرد را دارند و در بعضی نقاط امور آبیاری را نیز سرپرستی می کند، دشت بان یا پاکار یا ناطور گفته می شود. [ ۳]
• پاس بخش: مسئول تعویض نگهبانان در
ارتش و نیروهای نظامی
نگهبانی از زمان های گذشته معمول بوده و حتی قبایل ابتدایی که در داخل غارها و جنگل ها زندگی می کردند برای ایجاد امنیت خود با گماردن عناصر تأمین، قبیله خود را از خطر حیوانات و سایر انسان ها محفوظ می داشته اند.
