نورولایگین

نورولایگین ( انگلیسی: Neuroligin ) یک پروتئین تراپوسته ای نوعِ اول و یک پروتئین چسبندگی ( اتصال ) سلول در فضای پس سیناپسی است که در شکلی گیری و حفظ سیناپس ها مابین نورون ها نقش دارد. نورولایگین ها، لیگاند بتا - نورکسین ها ( پروتئین های چسبندگی سلولی در فضای پیش سیناپسی ) هستند. نحوهٔ اتصال نورولایگین و نوروکسین، همانند «دست دادن» دو فرد است و موجب اتصال دو نورون و تشکیل سیناپس می شوند. [ ۲] علاوه بر این، نورولایگین ها در بافت های محیطی بدن هم موجود است و در رگ زایی نقش دارند. [ ۳] در انسان، جهش یا تغییر در ژن تولیدکنندهٔ نورولایگین، منجر به بروز اوتیسم و برخی اختلالات شناختی دیگر می شود. [ ۴]
• نورولایگین ۱: فقط در سیناپس های تحریکی دستگاه عصبی مرکزی ساخته می شود. بیان ژن NLGN1، پیش از تولد، ناچیز است، اما از روز ۱ تا ۸ پس از تولد افزایش یافته و در تمام دوران بلوغ، بالا می ماند.
• نورولایگین ۲: بیشتر در سیناپس های مهاری دستگاه عصبی مرکزی تولید می شود، اما در مقادیر کمتری نیز در لوزالمعده، ریه ها، لایه درون رگی، زِهدان و پس روده وجود دارد.
• نورولایگین ۳: در دستگاه عصبی مرکزی، مغز، قلب، ماهیچه اسکلتی، جفت و لوزالمعده تولید می شود.
• نورولایگین ۴ ایکس: مختص انسانهاست و در قلب، کبد، ماهیچه اسکلتی، لوزالمعده و در مقادیر کمتری در مغز ساخته می شود.
• نورولایگین ۵ ( موسوم به نورولایگین ۴ ایگرِگ ) : بر روی کروموزوم Y واقع شده و تنها در ۱۹ اسید آمینه با نورولایگین ۴ ایکس فرق دارد. [ ۵]
• نورولایگین mRNA: در لایه درون رگی عروقِ بزرگ[ ۶] و گانگلیون های ریشهٔ خلفی نخاع[ ۷] در انسان یافت می شود.