نورمحمد تره کی

[ویکی فقه] نورمحمد تَرَه کی، سیاستمدار و رئیس جمهور افغانستان در ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ شمسی بود.
وی در خانواده ای متوسط از عشیرة شَبی خِیلِ تیره تره کی از قبیله غلزایی قوم پشتون به دنیا آمد. خانواده اش کوچگر بودند. پدرش نظرمحمد، کشاورز و دامدار، و مادرش از سلیمان خیل (نیرومندترین تیره قبیله غلزایی) بود. بعضی، تاریخ تولد و نام زادگاه تره کی را ساخته و پرداخته خود تره کی دانسته اند. تره کی پس از به قدرت رسیدن، تاریخ تولد خود را چهاردهم ژوئیه (روز فتح قلعه باستیل در جریان انقلاب فرانسه) سالِ ۱۹۱۷ (سال وقوع انقلاب روسیه) و زادگاهش را روستای سورگلی (کلمه ای پشتو به معنای «روستای سرخ» یا «قلعه سرخ») در وُلُسوالی ناوه از توابع منطقه مُقُر در استان غزنه/ غزنی اعلام کرد.
تحصیلات
پدر تره کی او را برای تحصیلات ابتدایی به مدرسه ای در روستای ناوه در ولسوالی ناوه فرستاد. تره کی در کودکی به همراه عموی خود، امیرالملک، که در کویته هند بریتانیا کار می کرد، به کویته رفت و چند کلاسی درس خواند و تا حدی زبان انگلیسی آموخت. در بازگشت به ناوه، مدتی در منزل اختر محمدخان معلم خصوصی شد. در ۱۳۱۱ شمسی برای یافتن کار به قندهار رفت و به علت آشنایی با زبان انگلیسی در شرکت بازرگانی پشتون مشغول به کار شد. در ۱۳۱۴ شمسی به بمبئی منتقل، و کاتبِ نمایندگی این شرکت در بمبئی شد. در بمبئی به تحصیلات خود و آموختن زبان انگلیسی ادامه داد. در آنجا با خان عبدالغفارخان، که بعدها پدر پشتونستانِ مستقل نامیده شد، دیدار کرد. بعضی احتمال داده اند که وی در آنجا، بر اثر معاشرت با مارکسیست های هندی، با مبادی مارکسیسم آشنا شد.
اشتغالات اداری و سیاسی
تره کی در ۱۳۱۶ش به کابل رفت و با وساطت عمویش به «وزارت فواید عامه» راه یافت و در همان اوقات، عضو هیئت تحریریه مجله اقتصاد ، از انتشارات وزارت مالیه، شد. در سال های جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ـ ۱۹۴۵)، عبدالمجید زابلی وی را مدیر بخش نفت «شرکت انحصار پترول و شکر» کرد، اما مدتی بعد به علت سوءمدیریت او را برکنار کردند. زابلی در ۱۳۲۴ شمسی او را دستیار اجرایی امور خصوصی خود کرد، اما در ۱۳۳۱ شمسی به اتهام سوءاستفاده مالی، وی را برکنار نمود. تره کی به کمک عبدالرئوف بینوا، مدیرکل فرهنگستان پشتو، در اداره مطبوعات رادیو کابل شغلی به دست آورد و در ۱۳۳۱ش معاون خبرگزاری باختر شد. او با پیوستن به حزب ویش زِلْمیان (تأسیس در ۱۳۲۵ش) ــ که حزبی ملی گرا و طرفدار الحاق پشتونستان به افغانستان بود و شوروی نیز از آن حمایت می کردــ رسماً وارد فعالیت های سیاسی شد. جلسات حزب در ۱۳۲۷ش در منزل تره کی در کابل برگزار می شد. تره کی در نشریه حزب، اَنگار (خاکستر سوزان)، مقالات تندی می نوشت و از وضع جامعه انتقاد می کرد. با وجود این، مقالات وی در این هنگام هنوز چپ گرایانه نبود. این نشریه در ۲۷ فروردین ۱۳۳۰ تعطیل شد. تره کی در نتیجه همین فعالیت ها تنزل مقام یافت و به بدخشان فرستاده شد.
مواضع و عملکرد وی
...