نمایش درمانی

نمایش درمانی ؛ درمانی کمکی ؛ غیر دارویی ؛ بازی محور و گروهی است ( انجمن بین المللی دراماتراپی ایران DTCI ) شاخه ای از هنر درمانی است. دراماتراپی یا نمایش درمانی، بهره گیری از جنبه های دراماتیک و زیبایی شناسانهٔ هنر نمایش، جهت تأثیرگذاری بر شخصیت افراد است که بـیـش از آنکه یک فعالیت فـردی باشـد بنا به ذات وجـودی نمایش، یک فعالیت گروهی اسـت شاید بتوان نـخـسـتـیـن نشانه های نـمـایـش درمانی را در رفتارهای رازآلود جادوگران و شفادهندگان بدوی قبایل جستجو کردکه به شکلی بیانگر تأثیر فعالیت های نمایشی بر روان و حتی جسم آدمی بودند. این شیوه درمانی به طور مشخص نخستین بارتوسط روانپزشک و نظریه پرداز رومانیایی اصل ژاکوب لویی مورنو۱۸۹۲[ ۱] و از مشاهده، مطالعه و تحلیل بازی های کودکان شکل گرفت. او به همراه تعدادی از پزشکان یک گروه درمانی کوچک به نام «یاری به خود» را تأسیس کرد که بعدها به «اولین مرکز رسمی تئاتردرمانی[ ۲] » در حومهٔ نیویورک تبدیـل شـد[ ۳] مورنو، نقش مهمی در انسجام اصول نمایش درمانی داشت و در کتابی که به سال ۱۹۴۷ با عنوان «تئاتر خودجوش " نوشت، اساس و شیوهٔ نـمـایـش درمانـی را تعریف و تبیین کرد. روان تماشا = سایکودراما[ ۴] به افراد اجازه می دهد تا از قوه تخیل و توان انگاره زایی خود به عنوان پایه و اساس اجرای نمایش بهره ببرند. استفاده از این قوه و توانایی به بهترین شکل، ظرفیت فرد را برای حضوردر دنیایی که بزرگتر از زندگی است اثبات می کند. به قول دکتر مورنو خیال زایی[ ۵] یک عنصراساسی در هنر به طور عام و در اجراهای نمایشی به طور خاص است. فردی که درجلسات روان تماشا حاضر می شود نه تنهامی تواند صحنه های واقعی زندگی اش رابازنمایی و بازی کند بلکه تشویق می شود تاصحنه هایی را که هرگز اتفاق نیفتاده اند، هرگز اتفاق نخواهند افتاد یا اصلاً نمی تواننداتفاق بیفتد نیز بازی کند و به تصویر بکشد. این صحنه ها غالباً عرضه کننده امیدها، ترس ها و کارها و تحولات ناتمام مانده روان ما هستند که از برخی جهات واقعی تر از وقایع زندگی روزمره جلوه می کنند. نمـایش درفرآیـند درمان هـنگامی جنبهٔ محوری می یابد که هـدف از پـروسهٔ درمان کاهـش یا رفـع کامـل اختلالات روانـی و رفـتاری باشد. ایـن تصور که صرفاًافرادعادی می توانند در چهارچوب فعالیـتهـای نمایشی تحت درمان قرار گیرند کاملاً مردوداست. [ ۶] هرگاه A نـقـش B را برای C بازی کند سـاده ترین تعـریف نمایش حاصل می شود. بر پـایـه این تـعـریـف، A و B در نمایش درمانـی معـمـولاً یک نـفـر اسـت، یـعـنـی A غالبا نقـش خـود را بازی می کنـد C تماشا گـر یا «دراماتراپـیست[ ۷] » اسـت که به شکلـی مداخله گـرا نـه بر فرایند نمایش بـعـنـوان کارگردان و مشاور نظارت کامـل دارد. تکنـیـک های فراوانی از جـمـلـه «فن خودبازنمایی - وارونگی نقش – واقعـیـت بـخـشـی – فن آئـیـنه - فن صنـدلـی خالـی، عـروسک درمانی و داستان گویی و. . . . » د رنمایش درمانی مطرح اسـت. اما در همه آن ها نقش درمانی نمایش به صورت گروهی نتایج قابل توجـه و حائـزاهـمـیـت تری نسبت به فعالیت های فردی دارد، زیراامـکان مـداخله سایراعـضای گروه و بـیـان دیدگاههای دیگری در یک مقوله خاص وجود دارد. در یک تعریف کلی سایکودراما عـبارت اسـت از روشـی که در جریان آن افراد مشکلا ت شخـصـی خود را دریک گروه به نمایش درمی آورنـد . [ ۸] در واقع سایکودراما، خاصیت شفابخشی حاصل از ادغام بازی و عمل بداهه است. به تازگی کتابی با عنوان مبانی سایکودراما نوشته شده توسط ادام بلاتنر و ترجمه ساناز فلاح زاده و ارزو سیاردوست تبریزی توسط انتشارات المپیک به چاپ رسیده است؛ که یکی از اصلی ترین منابع آشنایی با نظریه سایکودرام و روش های آن است.