نقش برجسته های شاپور یکم

نقش برجسته های شاپور یکم، به مجموعه نقش برجسته هایی گفته می شود که در زمان شاپور یکم، شاهنشاه ساسانی و به دلایل مختلف از جمله شکست امپراتوری روم، ساخته شده اند. در زمان شاپور اول سه امپراتور روم به ایران تاخت آوردند. نخستین آن ها گوردیانوس جوان[ یادداشت ۱] بود که در سال ۲۴۲ میلادی کشته شد. دیگری فیلیپ عرب[ یادداشت ۲] بود که در برابر شاپور ناچار به تسلیم شد و پذیرفت که سالیانه به ساسانیان برای حملات پی درپی ای که به آنجا نموده و خساراتی که وارد کرده بود، باج بپردازد. [ یادداشت ۳] در پایان والرین بود که در سال ۲۶۰ میلادی با ۷۰ هزار سرباز و سناتور رومی اسیر ساسانیان شد. [ ۱] در همین راستا شاپور دستور داد تا سنگ تراشان سنگ نگاره های متعدد و باشکوهی را با دقت و هنرمندی خیره کننده در گذرگاه های اصلی و شاهراه های عبور و مرور قشون و مردم کنده کاری نموده و با ظرافت رویدادهای مهم تاریخی دوران حکومت قدرتمند خویش را بر دل صخره های محکم کوه حک نمایند، تا مردم آن دوران از این فتوحات و دستاوردهای ساسانیان آگاه شده و از آن پند بگیرند. [ ۲]
در چهار کیلومتری جنوب داراب در دامنه کوهی به نام «پهنا»، نقش برجسته ای از دوران ساسانیان وجود دارد. در این نقش، شاپور یکم سوار بر اسب در میان سنگ نگاره به گونه تمام رخ دیده می شود و سه امپراتور رومی در جلوی او قرار دارند. این نگاره در بالای چشمه آب و برکه ای پر از نی قرار دارد. این نگاره ۹٫۱۰ در ۵٫۴۰ متر است. در این نگاره شاپور تاجی شبیه تاج پدرش اردشیر اول بر سر دارد. [ ۳] دست چپ شاپور بر سر والرین است و در دست راستش چیزی مسطح و چهارگوش دارد. اسب به زیبایی تمام توسط هنرمند حجاری شده است. زیر پای اسب گوردیان سوم افتاده است، که در سن ۱۹ سالگی در میشه[ یادداشت ۴] در کرانه فرات کشته شد. در این نگاره نیز به اقتضای سن کم او بدون ریش است. پشت سر شاپور ۱۸ شخص بلندپایه ایرانی ایستاده اند. سمت راست شاه یعنی مقابل او، رومی ها هستند که با نگرانی به شاپور نگاه می کنند. قیصر دیگری به سوی شاپور می شتابد و دست های خود را ملتمسانه به سوی شاپور دراز کرده، فیلیپ عرب است که پس از مرگ گوردیان، صلح را به مبلغ نیم میلیون دینار از شاپور خریداری کرد. [ ۴]
نقش برجسته دارابگرد از جمله بحث برانگیزترین نقوش برجسته دوره ساسانی به شمار می آید که دارای چندین نظریه است: