نفس مطمئنه

[ویکی فقه] نفس مطمئنّه نفسی است که صاحب آن به عقاید حقّه و ثواب و عقاب اطمینان یافته و آرامش دارد.
نفس مطمئنّه معانی مختلفی دارد.
معنای اول
«نفس مطمئنه» نفسی است که صاحب آن به عقاید حقّه و ثواب و عقاب اطمینان یافته و آرامش دارد، چنان که امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در وصف اهل تقوا می فرماید: «فَهُمْ وَالْجَنَّةُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُنَعَّمُونَ، وَهُمْ وَالنّارُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُعَذَّبُونَ»؛ «پرهیزکاران نسبت به بهشت مانند کسانی هستند که آن را دیده و به نعمت آن نایل شده باشند و نسبت به آتش، مانند کسانی هستند که آن را دیده و در آن معذب شده باشند»و در روایتی که مربوط به جوانی از انصار است (برحسب بعضی روایات حارثة بن مالک انصاری نام داشت) نیز نظیر همین جمله هست.این حال اطمینان نفس که از آثار یقین است، از شئون ممتاز نفس است و درجات سعادت بستگی به درجات این اطمینان دارد و از شئون آن، رضا و تسلیم و توکّل و تفویض است که شرح آن در اینجا اطاله کلام و زاید بر مقام شمرده می شود.این مقام است که به موجب قرآن مجید، صاحبش به خطاب: (یا اَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ• ارْجِعِی اِلی رَبِّکِ رَاضِیَةً مَرْضِیَّةً• فَادْخُلِی فِی عِبادِی• وَادْخُلِی جَنَّتِی)؛ «تو ای روح آرام یافته!، به سوی پروردگارت بازگرد درحالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است، پس در سلک بندگانم درآی، و در بهشتم وارد شو!»سرافراز می شود، چنان که در الکافی است که از حضرت امام صادق (علیه السّلام) سؤال شد: «هَلْ یُکْرَهُ الْمُؤْمِنُ عَلی قَبْضِ رُوحِهِ»؛ «آیا مؤمن بر قبض روحش اکراه می شود؟» فرمود: «لا والله؛ نه به خدا سوگند! به تحقیق وقتی ملک الموت برای قبض روح او می آید، جزع و بی تابی می کند. ملک الموت به او می گوید: جزع نکن به خدا سوگند من به تو مهربان تر از پدرت هستم اگر حاضر بود. سپس می گوید: نگاه کن! نگاه می کند انوار محمّد (صلی الله علیه و آله وسلّم) و علی و فاطمه زهرا و حسن و حسین و سایر ائمه (علیهم السّلام) را می بیند. ملک الموت به او می گوید: اینها هستند رفقای تو در بهشت، در این حالت هیچ چیزی برای او از قبض روحش خوشایندتر نیست»بدیهی است این نفس مطمئنه نیز مراتب متعددی دارد، چنان که یقین نیز دارای مراتب و درجاتی است تا برسد به مرتبه بلند سیّدالشهدا حسین (علیه السّلام) که بالاترین مراتب اطمینان نفس را دارا بود و در حرکت تاریخی کربلا، از آغاز تا پایان، بر سر موضع الهی خود ایستاد و مصائب جانکاه، که شجاع ترین و دلاورترین افراد را سست می نماید و از انجام تصمیم و تعقیب هدف باز می دارد، او را از انجام تصمیم و تعقیب هدف مقدسش باز نداشت. لذا آیات آخر سوره فجر: (یا اَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ) به نام آن حضرت نام گذاری شده است. و در روایت است: «اِقْرَؤُوا سُورَةَ الْفَجْرِ فِی فَرائِضِکُمْ وَنَوافِلِکُمْ؛ فَاِنَّها سُورَةُ الْحُسَیْنِ (علیه السّلام)»؛ «بخوانید سوره فجر را در فریضه ها و نافله هایتان؛ زیرا آن، سوره حسین (علیه السّلام) است».
← معنای دوم
صافی، لطف الله، معرفت حجت خدا (شرح دعای اللهم عرفنی نفسک ...).

[ویکی فقه] نفس مطمئنه (قرآن). نفس ناطقه را به اعتبار اینکه متجلّى به فضایل و خالى از رذایل است و با مقتضیّات شهوات در معارضه است، مطمئنّه مى گویند. نفس مطمئنّه تارک هوای نفسانی و لذّات فانیه دنیا است و راضیه و مرضیّه مى باشد و با نور دل نورانیّت آن کامل مى گردد، به گونه اى که صفات ناپسند را رها مى کند و به اخلاق پسندیده متخلّق مى شود و به جهت آرامش و سکون آن به حق
••• بشارت به نفس مطمئنّه، هنگام مرگ، به ورود در زمره بندگان و بهشت خاصّ خداوند:یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی.
فجر/سوره۸۹، آیات۲۷-۳۰.
بهشت پاداش نفس مطمئنّه:یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً وَ ادْخُلِی جَنَّتِی.
فجر/سوره۸۹، آیه۲۷.
...