نظریه پمپ صحرای بزرگ

نظریه پمپ صحرای بزرگ با نظریه جهش و واجهش صحرای بزرگ، نظریه ای است که می کوشد مهاجرت انسان و جانوران و گیاهان از آفریقا به دیگر قاره ها را بر اساس دگرگونی های ناگهانی آب وهوایی توضیح دهد. بنا بر این نظریه در گذشته های دور که خشکی صحرای بزرگ مانعی برای مهاجرت جانداران از آفریقا به دیگر قاره ها بود، دوره ای چندهزار ساله پیش آمد که طی آن بارش در منطقه صحرا افزایش پیدا کرد و این منطقه نیاکان انسان و جانوران و گیاهان مختلف را پذیرای خود شد. با این کار، مانع برای مهاجرت نیز از پیش پا برداشته شد. صحرای بزرگ پس از آن دوباره خشک شد، و خود این امر، باعث مهاجرت بیشتر و اجتناب ناگزیر ساکنان آن به دیگر مناطق شد و این روند عده ای را نیز از آفریقا به سوی شمال یعنی به سوی اوراسیا کشاند، به ویژه از مسیر سرزمین شام. گمان می رود که این روند خشکی و سبزی چندین بار تکرار شده باشد و موج های مهاجری گوناگونی را پدید آورده باشد. [ ۱]
بنابر این نظریه، در گذشته، زمانی که اقلیم جهانی سردتر از امروز بود، یعنی در روزگار آخرین عصر یخبندان که در حدود ۱۱۰۰۰ سال پیش به پایان رسید، الگوهای بارشی و دمایی بسیار با امروز متفاوت بوده است. از جمله خصوصیات اقلیمی و جغرافیایی بارز آن دوران، اقلیم مرطوب و پوشش گیاهی و جانوری ثروتمند منطقهٔ صحرای آفریقا بوده؛ سرزمینی که هم اکنون بسیار خشک و سوزان است و گاه تا صدها و حتی هزاران کیلومتر اثر چندانی از حیات در آن به چشم نمی خورد و پدیده ای جز شن های روان در آن دیده نمی شود.
بررسی کنده کاری های صورت گرفته بر روی سنگ ها در منطقهٔ تاسیلی که هم اکنون تبدیل شده است به یک واحه دورافتاده در جنوب شرق کشور الجزایر و در نزدیکی مرزهای الجزایر با مرزهای لیبی و نیجر؛ نشان می دهد که در گذشته های بسیار دور، تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری که ویژهٔ مکان های مرطوب هستند، از جمله تمساح، فیل و زرافه، در صحرای آفریقا زندگی می کرده اند.