[ویکی فقه] در روزگار دو محدث بزرگ شیعه : شیخ صدوق و ابن قولَوَیه در اثبات هلال نظریه جدیدی مطرح شد.
(سال قمری، ۳۵۴ روز تمام است. البته شماره روزهای سال می باید ۳۶۰ روز کامل باشد که همان ۳۶۰ درجه محیط دایره است. ولی به نظر صاحبان این نظریه چون شش روز از سال صرف آفرینش آسمان ها و زمین گردیده است، می ماند ۳۵۴ روز که شماره روزهای سال قمری را تشکیل می دهند. در نتیجه یک ماه در میان بیست و نه روز خواهد بود. روی این محاسبه ماه رمضان ، هماره، سی روز و ماه شعبان بیست و نه روز خواهد بود. از این روی به رؤیت هلال نیازی نیست.) درباره مفهوم نظر عدد، غیر از نظر بالا نظرهای دیگری نیز ابراز شده است:۱. پنجاه و نه روز پس از هلال ماه رجب ، اول رمضان است. ۲. پنج روز پس از ماه رمضان سال گذشته اول ماه رمضان سال جدید است. این دیدگاه (دیدگاه اول) در میان فقهای شیعه به جز چند نفری از جمله شیخ صدوق مقبول نیفتاد. امّا فاطمیان و شیخیه آن را پذیرفتند. بر اساس این نظریه، جَداوِلی نیز تنظیم شده است.
روایات مؤید نظر شیخ صدوق
شیخ صدوق برای استنباط نظر خود به روایاتی استناد می جوید، بدین قرار:۱. امام صادق می فرماید: شهر رمضان ثلاثون یوماً لا ینقص ابدا؛ ماه رمضان سی روز تمام است و هیچ گاه کاستی نمی پذیرد. ۲. شعیب می گوید به امام صادق (ع) عرض کردم: ان الناس یرون ان النبی (ص) ما صام شهر رمضان تسعة و عشرین یوماً اکثر مما صام ثلاثین. قال (ع) : کذبوا ما صام رسول اللّه (ص) الاّ تماماً و لا تکون الفرائض ناقصة … و شهر رمضان ثلاثون یوماً لقول اللّه عزوجل: (ولتکملو العدة) والکامل تام …. و شهر رمضان لا ینقص ابدا و شعبان لا یتم ابدا. مردم روایت می کنند: پیامبر (ص) رمضان بیست و نه روزی، بیشتر از رمضان سی روزی روزه گرفته است. امام فرمود: دروغ می گویند. پیامبر (ص) جز تمام روزه نگرفت و واجبات، ناقص نیستند. ماه رمضان، سی روز است، زیرا خداوند متعال فرموده است: (عدد را کامل کنید) و کامل، همان تمام است (سی روز) … و ماه رمضان، هیچ گاه کمبود ندارد و شعبان، هیچ کامل نیست. ۳. ابوبصیر از امام صادق (ع) درباره معنای (ولتکملوا العرة) می پرسد، امام می فرماید: ثلاثین یوماً ۴. یاسر الخادم از امام رضا (ع) سؤال می کند: هل یکون شهر رمضان تسعة و عشرین یوماً؟فقال ان شهر رمضان لا ینقص من ثلاثین یوماً ابدا. آیا ماه رمضان، بیست ونه روز است؟ امام می فرماید: هیچ گاه از سی روز، کمتر نیست. فاطمیان نیز بر این نظر، دلایلی اقامه کرده اند.
نقد و بررسی دلایل
گفتیم از همان آغاز گسترش این تفکر، فقهای شیعه به مخالفت برخاستند. ابن داود قمی در رد نظریه عدد، رساله ای نگاشت و شیخ مفید ، که خود در ابتدا از طرفداران این نظریه بود و رساله ای به نام (لمح البرهان) در تأیید و اثبات نظریه عدد نگاشت از اهل این نظر طرفداری کرده ولی بعد از این نظر برگشت و رساله ای بر ردّ اصحاب عدد نوشت. پیش از این که درباره سند و محتوای روایاتی که عرضه کردیم به بحث بپردازیم، نمونه ای از دسیسه و تزویر زنادِقَه را در جعل این سری روایات می نمایانیم:
← نمونه ای از دسیسه و تزویر زنادِقَه
...
(سال قمری، ۳۵۴ روز تمام است. البته شماره روزهای سال می باید ۳۶۰ روز کامل باشد که همان ۳۶۰ درجه محیط دایره است. ولی به نظر صاحبان این نظریه چون شش روز از سال صرف آفرینش آسمان ها و زمین گردیده است، می ماند ۳۵۴ روز که شماره روزهای سال قمری را تشکیل می دهند. در نتیجه یک ماه در میان بیست و نه روز خواهد بود. روی این محاسبه ماه رمضان ، هماره، سی روز و ماه شعبان بیست و نه روز خواهد بود. از این روی به رؤیت هلال نیازی نیست.) درباره مفهوم نظر عدد، غیر از نظر بالا نظرهای دیگری نیز ابراز شده است:۱. پنجاه و نه روز پس از هلال ماه رجب ، اول رمضان است. ۲. پنج روز پس از ماه رمضان سال گذشته اول ماه رمضان سال جدید است. این دیدگاه (دیدگاه اول) در میان فقهای شیعه به جز چند نفری از جمله شیخ صدوق مقبول نیفتاد. امّا فاطمیان و شیخیه آن را پذیرفتند. بر اساس این نظریه، جَداوِلی نیز تنظیم شده است.
روایات مؤید نظر شیخ صدوق
شیخ صدوق برای استنباط نظر خود به روایاتی استناد می جوید، بدین قرار:۱. امام صادق می فرماید: شهر رمضان ثلاثون یوماً لا ینقص ابدا؛ ماه رمضان سی روز تمام است و هیچ گاه کاستی نمی پذیرد. ۲. شعیب می گوید به امام صادق (ع) عرض کردم: ان الناس یرون ان النبی (ص) ما صام شهر رمضان تسعة و عشرین یوماً اکثر مما صام ثلاثین. قال (ع) : کذبوا ما صام رسول اللّه (ص) الاّ تماماً و لا تکون الفرائض ناقصة … و شهر رمضان ثلاثون یوماً لقول اللّه عزوجل: (ولتکملو العدة) والکامل تام …. و شهر رمضان لا ینقص ابدا و شعبان لا یتم ابدا. مردم روایت می کنند: پیامبر (ص) رمضان بیست و نه روزی، بیشتر از رمضان سی روزی روزه گرفته است. امام فرمود: دروغ می گویند. پیامبر (ص) جز تمام روزه نگرفت و واجبات، ناقص نیستند. ماه رمضان، سی روز است، زیرا خداوند متعال فرموده است: (عدد را کامل کنید) و کامل، همان تمام است (سی روز) … و ماه رمضان، هیچ گاه کمبود ندارد و شعبان، هیچ کامل نیست. ۳. ابوبصیر از امام صادق (ع) درباره معنای (ولتکملوا العرة) می پرسد، امام می فرماید: ثلاثین یوماً ۴. یاسر الخادم از امام رضا (ع) سؤال می کند: هل یکون شهر رمضان تسعة و عشرین یوماً؟فقال ان شهر رمضان لا ینقص من ثلاثین یوماً ابدا. آیا ماه رمضان، بیست ونه روز است؟ امام می فرماید: هیچ گاه از سی روز، کمتر نیست. فاطمیان نیز بر این نظر، دلایلی اقامه کرده اند.
نقد و بررسی دلایل
گفتیم از همان آغاز گسترش این تفکر، فقهای شیعه به مخالفت برخاستند. ابن داود قمی در رد نظریه عدد، رساله ای نگاشت و شیخ مفید ، که خود در ابتدا از طرفداران این نظریه بود و رساله ای به نام (لمح البرهان) در تأیید و اثبات نظریه عدد نگاشت از اهل این نظر طرفداری کرده ولی بعد از این نظر برگشت و رساله ای بر ردّ اصحاب عدد نوشت. پیش از این که درباره سند و محتوای روایاتی که عرضه کردیم به بحث بپردازیم، نمونه ای از دسیسه و تزویر زنادِقَه را در جعل این سری روایات می نمایانیم:
← نمونه ای از دسیسه و تزویر زنادِقَه
...
wikifeqh: نظریه_عدد