نظام الحکومه النبویه

[ویکی نور] "نظام الحکومة الاسلامیة" یا همان "التراتیب الاداریّة" از جمله آثاری است که در زمینه پیوند دین و سیاست در اسلام نگاشته شده است. نویسنده در مقدمه جامع و مفصل خود، بحث را با یگانگی دین و سیاست در اسلام آغاز کرده، از همان ابتدا تأکید می کند که در سیره نبوی تمامی آنچه که می توان از آنها به عنوان اجزای حکومت یاد کرد. به اجمال یا تفصیل وجود دارد، هر چند مورد غفلت کسانی قرار گرفته که به گردآوری مسائل حکومتی از دوره خلفای اموی و عباسی اشتغال داشته اند.وی کسانی را که ادعا کرده اند این قبیل مسائل در آن عهد و روزگار نبوده، متهم کرده که به خواندن برخی از کتابهای سیره متأخران اکتفا کرده و به منابع کهن توجه نکرده اند. وی همچنین برخی نوشته های دوران معاصر درباره تمدن اسلامی را متهم کرده که به مواد و نصوص تمدنی موجود در عهد رسول خدا (ص) توجه نکرده و صرفا به بیان آنچه از دوره خلفای اموی و عباسی بوده، پرداخته اند.کتّانی سعی دارد نشان دهد که ریشه های تمدن اسلامی در خود سیره نبوی بوده و بسیاری از مسائل که بعدها رشد و بالندگی یافته، ریشه در فرهنگ نبوی داشته است.
وی تأکید می کند سبب تألیف کتاب آن است که همه آنچه مربوط به نظامات زندگی و حکومتی و اداری بوده و در روزگار تأسیس تمدن اسلامی نبوی در مدینه وجود داشته، از دل متون تاریخ و سیره استخراج شده و در دسترس قرار گیرد تا فرزندان این امت بدانند که این پیامبر عربی، ملتها را با تمدن آشنا کرد و مبانی عمران و آبادانی را میان آنان بسط داد و نظامات زندگی را به آنان آموخت. نویسنده برای نشان دادن معنای حکومت نبوی، بر سخنان علمای گذشته درباره امامت پیامبر اکرم (ص) ، کیفیت تصرف او در امور هم زمان با مقام نبوت مروری دارد که نقل هایی بدیع و قابل ملاحظه درباره مفهوم رهبری و امامت در فرهنگ اسلامی است. مؤلف مواد این کتاب را ابتدا بر اساس کتابهای حدیثی شش گانه اهل سنت، سپس شروح آنها و نیز دیگر آثار حدیثی که در اطراف آن آثار نوشته شده، برگرفته است. وی پس از شرح کتابهای حدیثی و شروح آنها و نیز آثار موجود در سیره نبوی، که در این کتاب از آنها بهره برده است، شرحی از کتابهای طبقات و تراجم به دست می دهد که در رأس آنها کتاب طبقات ابن سعد است.
اما کتابی که مبنای اصلی تألیف کتاب کتّانی شده، کتابی است از ابو الحسن علی بن محمد، معروف به خزاعی تلمسانی (م 789 ق) به نام "تخریج الدلالات السمعیة علی ما کان فی عهد رسول اللّه (ص) من الحرف و الصنائع و العمالات الشرعیة". کتّانی می گوید: بیشترین اعتماد من در تألیف این اثر، بر همین کتاب است. من تلاش کردم که آن را مبنا قرار داده و مطالبی را که یافته ام به آن ضمیمه کنم. کتانی شرحی از این کتاب و نیز گزارشی تفصیلی از زندگی مؤلف آن به دست داده و شرح کاملی برای او نوشته است.وی همچنین فهرست کاملی را که خزاعی برای کتابش آورده و مطالب را در ده بخش دسته بندی کرده در این مقدمه آورده و آن را مبنای کار خود در "التراتیب" قرار داده است. وی پس از هر نقل از کتاب خزاعی، در بخش مربوط به آن استداراکات و اضافات خود را از منابع بی شماری که در اختیار داشته آورده است.
ترجمه فارسی این کتاب با عنوان "نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام" توسط انتشارات سمت منتشر شده است.
نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام (ترجمه)
مطالعه کتاب نظام الحکومة النبویة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور