نظام التواریخ

[ویکی نور] (نظام التواریخ) اثر بیضاوی، خلاصه ای است از اخبار تاریخ تا قرن هفتم هجری، به گفته خود بیضاوی این کتاب را به زبان فارسی نگاشته شد، تا بیشتر مورد استفاده مردم قرارگیرد. البته فارسی آن بسیار قدیمی است.
یک مقدمه و شامل چهار بخش است:
بخش اول: از حضرت آدم تا حضرت نوح که در طول 2500 سال 10 پیامبر حکومت کرده اند.
بخش دوم: شرح 73 تن از شاهان بعد از حضرت نوح که به مدت 4281 سال حکومت کرده اند.
بخش سوم: شرح حال خلفای اسلام است که حال 54 خلیفه رادر طول 654 سال مختصراً بیان کرده است.

[ویکی فقه] نظام التواریخ (کتاب). (نظام التواریخ) اثر بیضاوی، خلاصه ای است از اخبار تاریخ تا قرن هفتم هجری، به گفته خود بیضاوی این کتاب را به زبان فارسی نگاشته شد، تا بیشتر مورد استفاده مردم قرارگیرد. البته فارسی آن بسیار قدیمی است.
یک مقدمه و شامل چهار بخش است:بخش اول: از حضرت آدم تا حضرت نوح که در طول ۲۵۰۰ سال ۱۰ پیامبر حکومت کرده اند.بخش دوم: شرح ۷۳ تن از شاهان بعد از حضرت نوح که به مدت ۴۲۸۱ سال حکومت کرده اند.بخش سوم: شرح حال خلفای اسلام است که حال ۵۴ خلیفه را در طول ۶۵۴ سال مختصرا بیان کرده است.بخش چهارم: در این قسمت به بیان احوال شاهان ایرانی معاصر با عباسیان از طوائف مختلف می پردازد.در این بحث مختصرا شرح حال ۸۴ شاه را که مدت ۴۲۰ سال حکومت کرده اند، ذکر می کند
ویژگی های کتاب
۱) اختصار زیاد در تاریخ نگاری.۲) ذکر مدت عمر و مدت حکومت هر یک از شاهان، ذکر محل خروج و محل حکومت هر پادشاه - ذکر تعداد شاهان هر سلسله.۳) امتناع از ذکر منابع و راویان و بیان تاریخ به صورت قصه وار.۴) نقل تاریخ به رشته حولیات و ترتیب وقوع حوادث.۵) خودداری از اظهار نظر، تحلیل و بررسی و یا نتیجه گیری.۶) ذکر اقوال اضداد و ضعیف با عبارات: بعضی گویند یا جمعی گویند.۷) مشخص کردن نقل قولهای ضعیف با عبارت والله اعلم در آخر مطلب۸) یاد کردن از شاهان با تکریم و تعظیم (که احتمال دارد، بخاطر داشتن منصب قاضی القضاتی بوده که در دستگاه دولتی داشته است.)
گزارش محتوا
تاریخ نگاری و اطلاع بر سرگذشت جهان در دنیای اسلامی تا پیش از نگارش تاریخ الامم و الملوک تالیف محمد بن جریر طبری (وفات: ۳۱۰) رونق و رواج نداشت؛ آنچه بود، پاره ای قصه ها و داستان های تاریخی مندرج در داستان های پیامبران و بیشتر آن ها فاقد مآخذ متقن بود. از آن پس، طبری تاریخ جهان را بر مبنای روایات و احادیث اسلامی و برخی اطلاعات و یافته ها از منابع دیگر تدوین و تکمیل کرد و رشته حوادث را تا سال ۳۰۲ هجری گزارش داد. در ادوار بعد، به تقلید از او، تواریخ متعددی در شرح حوادث جهان از روزگار آفرینش آدم تا عصر مؤلفان به زبان عربی پدید آمد. اما در زبان فارسی، نخستین اثر ترجمه همان تاریخ طبری بود که، چند دهه پس از تالیف آن، در عصر سامانیان، به تشویق و نظارت و سردبیری ابوعلی بلعمی، وزیر دانشمند، به پارسی درآمد. این ترجمه جزو کهن ترین آثار به جا مانده زبان پارسی است؛ اما نسخ خطی متعدد آن دستخوش تغییراتی گشته و تا کنون دست نویس های کهن آن به گونه ای دقیق شناسایی نشده است.پس از ترجمه تاریخ طبری، چند اثر دیگر در تاریخ عمومی به زبان فارسی نوشته شد. در شمار این تالیفات و یکی از مشهورترین آن ها نظام التواریخ اثر قاضی بیضاوی، دانشمند و مفسر و متکلم معروف شافعی مذهب قرن هفتم هجری است.نوشته ها و آثار متعدد بیضاوی همه به زبان عربی است. فقط اثر تاریخی او؛ یعنی نظام التواریخ به فارسی نگارش شده است. قصد او از تالیف این اثر موجز تدوین خلاصه ای از تاریخ جهان از آفرینش آدم تا روزگار مؤلف، به زبانی ساده برای استفاده عموم بوده است، بی آن که قصد تفحص یا ادعای تحقیق داشته باشد. وی تالیف این کتاب را در ۲۱ محرم سال ۶۷۴ به پایان رساند و آن را به خواجه شمس الدین صاحب دیوان جوینی تقدیم داشت.قاضی بیضاوی، هر چند در سال ۶۷۴ تالیف اثر خود را به پایان رساند، پس از آن، گزارش وقایع تاریخی تا سال ۶۸۳ را به آن افزود، پس از وی، کسان دیگری به تکمیل آن همت گماشتند.محتویات این کتاب، به نظر برخی همچون کاترمر، حاوی مطالب سطحی و بی عمق و تقریبا فاقد اطلاعات تازه است. مع هذا، استقبال وسیع از این اثر، که خلاصه ای فشرده از تاریخ جهان به روایت مورخان است، و تهیه نسخ خطی متعدد از آن نمودار آن است که کثیری از اهل کتاب و علاقه مندان به موضوعات تاریخی از آن، به عنوان یک مرجع دم دستی استفاده می کرده اند. نثر آن هم ساده و روان و بی تکلف است و شاید دلیل عمده رواج آن بین مردم و کثرت دست نویس های آن همین سادگی و روانی زبان بوده باشد.
وضعیت کتاب
...