[ویکی فقه] نسخ در قرآن. نسخ در قرآن «به معنای کشف از تمام شدن عمر حکمی از احکام است. معنای دیگر کلمه نسخ، نقل یک نسخه کتاب به نسخه ای دیگر است، و این عمل را از این جهت نسخ می گویند، که گویی کتاب اولی را از بین برده، و کتابی دیگر به جایش آورده اند». برخی نویسندگان نسخ را صرفاً در امور شرعی و برخی دیگر هم در مورد امور شرعی و هم در امور تکوینی می دانند.
مسئله نسخ در آیات قرآن، یکی از مباحث علوم قرآنی است. «نسخ» عبارت است از به سر آمدن زمان اعتبار حکمی که بنا به مصلحت، به صورت دائم تشریع شده، اما در اصل، موقت است. نسخ در قرآن یکی از مسائل بحث انگیز به شمار می رود؛ زیرا این سؤال پیش می آید که چرا باید در قرآن آیات منسوخه وجود داشته باشد تا احیاناً موجب گمراهی گردد و برخی آیه منسوخی را محکم بپندارند و به آن استناد کنند؟! اساساً وجود آیه منسوخ در قرآن چه فایده ای می تواند داشته باشد؟! از این قبیل شبهات که در جای خود مورد اشاره قرار خواهد گرفت. نسخ نزد پیشینیان مفهومی گسترده تر از مفهوم کنونی داشته است. در گذشته هرگونه تغییر در حکم پیشین را نسخ می گفتند؛ درحالی که نسخ مصطلح امروز جای گزین کردن حکم جدید به جای حکم قدیم است. بدین ترتیب نسخ در نزد پیشینیان تخصیص عام یا تقیید اطلاق را نیز شامل می گردید؛ ولی امروزه تنها به همان جای گزینی حکمی به جای حکمی دیگر گفته می شود؛ به این معنا که حکم سابق به کلی منسوخ و حکم ناسخ جای آن را بگیرد. تمام شبهات و بحث ها در مورد همین معنای اخیر است و سخن ما نیز در این فصل در همین خصوص خواهد بود.
اهمیت بحث از نسخ
اهمیت بحث نسخ موقعی روشن می گردد که پذیرفته شود در قرآن آیات منسوخه در کنار آیات محکمه (غیر منسوخه) وجود دارد. در این صورت برای یک محقق معارف قرآنی ضرورت می یابد تا آیات منسوخه را بشناسد و آن ها را از آیات محکمه جدا سازد. یک فقیه که درصدد استنباط احکام فقهی از قرآن می باشد، یا یک متکلم که به دنبال دریافت معارف قرآنی می باشد، باید توان تشخیص آیات محکمه را داشته باشد. یک فقیه در مقام فتوا و یک قاضی به هنگام صدور حکم، لازم است هوشیار باشد تا مبادا آیات منسوخه را مورد فتوا یا قضا قرار داده باشد. ابوعبدالرحمان سلمی گوید که مولا امیرمؤمنان (علیه السلام) با یکی از قاضیان کوفه روبه رو شد. از او پرسید:«آیا آیات ناسخه را جدا از آیات منسوخه می شناسی»؟ آن قاضی گفت: نه! آن گاه حضرت فرمود: «در این صورت هم خود را نابود کرده و هم دیگران را نابود ساخته ای». امام صادق (علیه السلام) به یکی از فقیهان کوفه فرمود: «تو را فقیه مردم عراق می گویند»؟ گفت: آری فرمود: «در فقاهت خود از کدام منبع بهره می گیری»؟ گفت: از قرآن و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) ! فرمود: «آیا از کتاب خدا به درستی شناخت داری و آیا ناسخ را کاملاً از منسوخ جدا می سازی»؟ گفت: آری! فرمود: « علم گسترده ای ادعا کرده ای، چیزی را که خداوند تنها نزد شایستگان قرار داده است». البته مقصود از ناسخ و منسوخ در این گونه روایات، مفهوم عام آن می باشد که شامل تخصیص عموم و تقیید اطلاق نیز می گردد؛ بدین معنا که به هر حکم لاحق که در حکم سابق تغییر دهد، ناسخ می گویند خواه به کلی حکم سابق را برداشته باشد یا دایره شمول آن را کوتاه کرده باشد. پر روشن است که عمل به عام یا مطلق نیز پیش از فحص و یأس از مخصص یا مقید روا نمی باشد؛ همان گونه که عمل به منسوخ با وجود ناسخ نیز جایز نیست.
تألیفات درباره نسخ
ازاین رو علاوه بر بحث از این موضوع در کتاب های تفسیر، تألیفات مستقلی نیز در این زمینه ارائه شده است. نخستین کسی که درباره نسخ، کتاب نوشت، ابومحمد عبدالله بن عبدالرحمان اَصمّ مسمعی، از اصحاب امام صادق (علیه السلام) و سپس عده ای از اصحاب امام رضا (علیه السلام) بودند. در میان اهل سنت افراد بسیاری چون قتادة بن دعامه، ابوداوود سجستانی، ابوجعفر نحاس و ابن جوزی در این زمینه تألیف دارند.
مباحث نسخ
...
مسئله نسخ در آیات قرآن، یکی از مباحث علوم قرآنی است. «نسخ» عبارت است از به سر آمدن زمان اعتبار حکمی که بنا به مصلحت، به صورت دائم تشریع شده، اما در اصل، موقت است. نسخ در قرآن یکی از مسائل بحث انگیز به شمار می رود؛ زیرا این سؤال پیش می آید که چرا باید در قرآن آیات منسوخه وجود داشته باشد تا احیاناً موجب گمراهی گردد و برخی آیه منسوخی را محکم بپندارند و به آن استناد کنند؟! اساساً وجود آیه منسوخ در قرآن چه فایده ای می تواند داشته باشد؟! از این قبیل شبهات که در جای خود مورد اشاره قرار خواهد گرفت. نسخ نزد پیشینیان مفهومی گسترده تر از مفهوم کنونی داشته است. در گذشته هرگونه تغییر در حکم پیشین را نسخ می گفتند؛ درحالی که نسخ مصطلح امروز جای گزین کردن حکم جدید به جای حکم قدیم است. بدین ترتیب نسخ در نزد پیشینیان تخصیص عام یا تقیید اطلاق را نیز شامل می گردید؛ ولی امروزه تنها به همان جای گزینی حکمی به جای حکمی دیگر گفته می شود؛ به این معنا که حکم سابق به کلی منسوخ و حکم ناسخ جای آن را بگیرد. تمام شبهات و بحث ها در مورد همین معنای اخیر است و سخن ما نیز در این فصل در همین خصوص خواهد بود.
اهمیت بحث از نسخ
اهمیت بحث نسخ موقعی روشن می گردد که پذیرفته شود در قرآن آیات منسوخه در کنار آیات محکمه (غیر منسوخه) وجود دارد. در این صورت برای یک محقق معارف قرآنی ضرورت می یابد تا آیات منسوخه را بشناسد و آن ها را از آیات محکمه جدا سازد. یک فقیه که درصدد استنباط احکام فقهی از قرآن می باشد، یا یک متکلم که به دنبال دریافت معارف قرآنی می باشد، باید توان تشخیص آیات محکمه را داشته باشد. یک فقیه در مقام فتوا و یک قاضی به هنگام صدور حکم، لازم است هوشیار باشد تا مبادا آیات منسوخه را مورد فتوا یا قضا قرار داده باشد. ابوعبدالرحمان سلمی گوید که مولا امیرمؤمنان (علیه السلام) با یکی از قاضیان کوفه روبه رو شد. از او پرسید:«آیا آیات ناسخه را جدا از آیات منسوخه می شناسی»؟ آن قاضی گفت: نه! آن گاه حضرت فرمود: «در این صورت هم خود را نابود کرده و هم دیگران را نابود ساخته ای». امام صادق (علیه السلام) به یکی از فقیهان کوفه فرمود: «تو را فقیه مردم عراق می گویند»؟ گفت: آری فرمود: «در فقاهت خود از کدام منبع بهره می گیری»؟ گفت: از قرآن و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) ! فرمود: «آیا از کتاب خدا به درستی شناخت داری و آیا ناسخ را کاملاً از منسوخ جدا می سازی»؟ گفت: آری! فرمود: « علم گسترده ای ادعا کرده ای، چیزی را که خداوند تنها نزد شایستگان قرار داده است». البته مقصود از ناسخ و منسوخ در این گونه روایات، مفهوم عام آن می باشد که شامل تخصیص عموم و تقیید اطلاق نیز می گردد؛ بدین معنا که به هر حکم لاحق که در حکم سابق تغییر دهد، ناسخ می گویند خواه به کلی حکم سابق را برداشته باشد یا دایره شمول آن را کوتاه کرده باشد. پر روشن است که عمل به عام یا مطلق نیز پیش از فحص و یأس از مخصص یا مقید روا نمی باشد؛ همان گونه که عمل به منسوخ با وجود ناسخ نیز جایز نیست.
تألیفات درباره نسخ
ازاین رو علاوه بر بحث از این موضوع در کتاب های تفسیر، تألیفات مستقلی نیز در این زمینه ارائه شده است. نخستین کسی که درباره نسخ، کتاب نوشت، ابومحمد عبدالله بن عبدالرحمان اَصمّ مسمعی، از اصحاب امام صادق (علیه السلام) و سپس عده ای از اصحاب امام رضا (علیه السلام) بودند. در میان اهل سنت افراد بسیاری چون قتادة بن دعامه، ابوداوود سجستانی، ابوجعفر نحاس و ابن جوزی در این زمینه تألیف دارند.
مباحث نسخ
...
wikifeqh: نسخ_در_قرآن
[ویکی نور] نسخ در قرآن (نقد نظریه انکار نسخ در قرآن). نسخ در قرآن (نقد نظریه انکار نسخ در قرآن) تألیف عزت الله مولایی نیا
کتاب پیرامون یکی از مهمترین مسائل علوم قرآنی یعنی مسالۀ نسخ نوشته شده است.مؤلف که یکی از قرآن پژوهان معاصر می باشد در این کتاب موضوع نسخ را از دیدگاهها و زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داده است.
وی در بخش اول اهمیت و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن را بحث و در این راستا پیشینۀ تاریخی آن را همراه با کتابهای تألیف شده در این زمینه توضیح داده سپس به تعریف نسخ و شرائط آن پرداخته در پایان اقسام نسخ را توضیح می دهند-در بخش دوم کتاب مسالۀ امکان و عدم امکان نسخ را مورد بررسی قرار داده و از آنجا که میدان دار عدم امکان نسخ ابومسلم اصفهانی می باشد در سه فصل پیرامون شخصیت و افکار وی سخن گفته،دیدگاههای او را مورد بررسی قرار می دهد.در فصل دیگر دلایل و اشکالات منکران نسخ را ذکر و پاسخ آنها را می دهد.
وی در فصل پایانی نسخ را از نظر قرآن و عقل اثبات و ادله آنرا ذکر می نماید.
از نکات قابل توجه در این کتاب، استفاده از منابع متعدد و فراوان و نیز معرفی منابع زیاد جهت شناخت مسالۀ نسخ می باشد و به لحاظ ارزشمند بودن کتاب و مسائل مطرح شده در آن، مقدمه ای از طرف آیت ا..معرفت در کتاب وجود دارد که نشانگر میزان علمّیت و اهمیت کتاب می باشد.
کتاب پیرامون یکی از مهمترین مسائل علوم قرآنی یعنی مسالۀ نسخ نوشته شده است.مؤلف که یکی از قرآن پژوهان معاصر می باشد در این کتاب موضوع نسخ را از دیدگاهها و زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داده است.
وی در بخش اول اهمیت و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن را بحث و در این راستا پیشینۀ تاریخی آن را همراه با کتابهای تألیف شده در این زمینه توضیح داده سپس به تعریف نسخ و شرائط آن پرداخته در پایان اقسام نسخ را توضیح می دهند-در بخش دوم کتاب مسالۀ امکان و عدم امکان نسخ را مورد بررسی قرار داده و از آنجا که میدان دار عدم امکان نسخ ابومسلم اصفهانی می باشد در سه فصل پیرامون شخصیت و افکار وی سخن گفته،دیدگاههای او را مورد بررسی قرار می دهد.در فصل دیگر دلایل و اشکالات منکران نسخ را ذکر و پاسخ آنها را می دهد.
وی در فصل پایانی نسخ را از نظر قرآن و عقل اثبات و ادله آنرا ذکر می نماید.
از نکات قابل توجه در این کتاب، استفاده از منابع متعدد و فراوان و نیز معرفی منابع زیاد جهت شناخت مسالۀ نسخ می باشد و به لحاظ ارزشمند بودن کتاب و مسائل مطرح شده در آن، مقدمه ای از طرف آیت ا..معرفت در کتاب وجود دارد که نشانگر میزان علمّیت و اهمیت کتاب می باشد.
[ویکی فقه] نسخ در قرآن (کتاب). مؤلف کتاب عزت الله مولایی نیا و کتاب پیرامون یکی از مهمترین مسائل علوم قرآنی یعنی مساله نسخ نوشته شده است.
مؤلف که یکی از قرآن پژوهان معاصر می باشد در این کتاب موضوع نسخ را از دیدگاهها و زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داده است. وی در بخش اول اهمیت و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن را بحث و در این راستا پیشینه تاریخی آن را همراه با کتابهای تالیف شده در این زمینه توضیح داده و سپس به تعریف نسخ و شرائط آن پرداخته است و در پایان اقسام نسخ را توضیح می دهند. در بخش دوم کتاب مساله امکان و عدم امکان نسخ را مورد بررسی قرار داده و از آنجا که میدان دار عدم امکان نسخ، ابو مسلم اصفهانی می باشد، در سه فصل پیرامون شخصیت و افکار وی سخن گفته، دیدگاههای او را مورد بررسی قرار می دهد. در فصل دیگر دلایل و اشکالات منکران نسخ را ذکر و پاسخ آنها را می دهد. وی در فصل پایانی نسخ را از نظر قرآن و عقل اثبات و ادله آنرا ذکر می نماید. از نکات قابل توجه در این کتاب، استفاده از منابع متعدد و فراوان و نیز معرفی منابع زیاد جهت شناخت مساله نسخ می باشد و به لحاظ ارزشمند بودن کتاب و مسائل مطرح شده در آن، مقدمه ای از طرف آیت الله معرفت در کتاب وجود دارد که نشانگر میزان علمیت و اهمیت کتاب می باشد.
ساختار کتاب
مطالب کتاب شامل دو بخش است که هر بخشی دارای چند فصل می باشد و مجموعا پانزده فصل را تشکیل می دهند که فهرست مطالب به قرار زیر است:بخش اول: اهمیت، ارزش و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن شامل هشت فصل اهمیت شناخت ناسخ و منسوخ، پیشینه تاریخی نسخ در فرهنگ خاندان وحی، پیشینه تاریخی و سیر نگارش ناسخ و منسوخ از آغاز تا کنون، تعریف نسخ، نسخ در نگاه قرآن پژوهان، اصولیان، و تطور آن، تطور مفهومی نسخ در ادوار تدوین از آغاز تا کنون، شرایط نسخ و گونه های نسخ در قرآن کریم است.بخش دوم: امکان نسخ از نظر عقل و وقوع آن در شرع شامل هفت فصل: امکان نسخ از نظر عقل، نخستین میدان دار نظریه انکار نسخ در قرآن کریم، کدام ابو مسلم، بازسازی نظریه ابو مسلم اصفهانی در صد سال اخیر، آیا نسخ از نظر عقل امکان دارد، دلایل و اشکالات نقلی منکران نسخ در قرآن و اثبات نسخ در قرآن از نظر عقل، قرآن، سنت و اجماع.
ویژگی های کتاب
۱- در هر موضوعی دیدگاه های صاحب نظران را طرح آنها را نقد و اشکالات را بیان می کند.۲- در پایان هر بحث نتیجه را بصورت خلاصه بیان می نماید.۳- در بخش اول فصل ششم: پس از بیان تعاریف مختلف از نسخ، آنها را در سه قسم، بیان، رفع و خطاب تقسیم کرد. نام مدرسه بر آنها نهاده و مدرسه بیان، مدرسه رفع و مدرسه خطاب را با مؤسسان آن مدارس و سیر تکاملی آنان توضیح می دهد، در پایان آنها را مورد نقد و بررسی قرار داده است.۴- در بخش اول فصل دوم، پیشینه تاریخی نسخ را در فرهنگ خاندان وحی و ائمه اطهار مورد بحث قرار می دهد.۵- در بخش دوم فصل دوم به شرح حال یکی از منکران عقلی نسخ یعنی ابو مسلم اصفهانی پرداخته، شرح مختصری از زندگی و افکار وی ارائه می دهد.۶- در بخش اول فصل هفتم شرائط نسخ مورد بررسی قرار گرفته و پس از بیان شرائط آن، تفاوت میان نسخ و بداء را توضیح می دهند.۷- در بخش دوم فصل پنجم بحث امکان عقلی را مطرح، و پس از پذیرش امکان عقلی آن، سی و هفت شبهه در این زمینه را طرح و جواب آنها را می دهد.
نسخه شناسی
...
مؤلف که یکی از قرآن پژوهان معاصر می باشد در این کتاب موضوع نسخ را از دیدگاهها و زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داده است. وی در بخش اول اهمیت و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن را بحث و در این راستا پیشینه تاریخی آن را همراه با کتابهای تالیف شده در این زمینه توضیح داده و سپس به تعریف نسخ و شرائط آن پرداخته است و در پایان اقسام نسخ را توضیح می دهند. در بخش دوم کتاب مساله امکان و عدم امکان نسخ را مورد بررسی قرار داده و از آنجا که میدان دار عدم امکان نسخ، ابو مسلم اصفهانی می باشد، در سه فصل پیرامون شخصیت و افکار وی سخن گفته، دیدگاههای او را مورد بررسی قرار می دهد. در فصل دیگر دلایل و اشکالات منکران نسخ را ذکر و پاسخ آنها را می دهد. وی در فصل پایانی نسخ را از نظر قرآن و عقل اثبات و ادله آنرا ذکر می نماید. از نکات قابل توجه در این کتاب، استفاده از منابع متعدد و فراوان و نیز معرفی منابع زیاد جهت شناخت مساله نسخ می باشد و به لحاظ ارزشمند بودن کتاب و مسائل مطرح شده در آن، مقدمه ای از طرف آیت الله معرفت در کتاب وجود دارد که نشانگر میزان علمیت و اهمیت کتاب می باشد.
ساختار کتاب
مطالب کتاب شامل دو بخش است که هر بخشی دارای چند فصل می باشد و مجموعا پانزده فصل را تشکیل می دهند که فهرست مطالب به قرار زیر است:بخش اول: اهمیت، ارزش و نقش شناخت ناسخ و منسوخ در قرآن شامل هشت فصل اهمیت شناخت ناسخ و منسوخ، پیشینه تاریخی نسخ در فرهنگ خاندان وحی، پیشینه تاریخی و سیر نگارش ناسخ و منسوخ از آغاز تا کنون، تعریف نسخ، نسخ در نگاه قرآن پژوهان، اصولیان، و تطور آن، تطور مفهومی نسخ در ادوار تدوین از آغاز تا کنون، شرایط نسخ و گونه های نسخ در قرآن کریم است.بخش دوم: امکان نسخ از نظر عقل و وقوع آن در شرع شامل هفت فصل: امکان نسخ از نظر عقل، نخستین میدان دار نظریه انکار نسخ در قرآن کریم، کدام ابو مسلم، بازسازی نظریه ابو مسلم اصفهانی در صد سال اخیر، آیا نسخ از نظر عقل امکان دارد، دلایل و اشکالات نقلی منکران نسخ در قرآن و اثبات نسخ در قرآن از نظر عقل، قرآن، سنت و اجماع.
ویژگی های کتاب
۱- در هر موضوعی دیدگاه های صاحب نظران را طرح آنها را نقد و اشکالات را بیان می کند.۲- در پایان هر بحث نتیجه را بصورت خلاصه بیان می نماید.۳- در بخش اول فصل ششم: پس از بیان تعاریف مختلف از نسخ، آنها را در سه قسم، بیان، رفع و خطاب تقسیم کرد. نام مدرسه بر آنها نهاده و مدرسه بیان، مدرسه رفع و مدرسه خطاب را با مؤسسان آن مدارس و سیر تکاملی آنان توضیح می دهد، در پایان آنها را مورد نقد و بررسی قرار داده است.۴- در بخش اول فصل دوم، پیشینه تاریخی نسخ را در فرهنگ خاندان وحی و ائمه اطهار مورد بحث قرار می دهد.۵- در بخش دوم فصل دوم به شرح حال یکی از منکران عقلی نسخ یعنی ابو مسلم اصفهانی پرداخته، شرح مختصری از زندگی و افکار وی ارائه می دهد.۶- در بخش اول فصل هفتم شرائط نسخ مورد بررسی قرار گرفته و پس از بیان شرائط آن، تفاوت میان نسخ و بداء را توضیح می دهند.۷- در بخش دوم فصل پنجم بحث امکان عقلی را مطرح، و پس از پذیرش امکان عقلی آن، سی و هفت شبهه در این زمینه را طرح و جواب آنها را می دهد.
نسخه شناسی
...
wikifeqh: نسخ_در_قرآن_(کتاب)