طبرستان یا تبرستان یا تورستان یا تپورستان یا تپوری نام تاریخی سرزمینی در کرانهٔ جنوبی دریای مازندران بوده است که هستهٔ مرکزی این ناحیه با استان مازندران کنونی همپوشانی دارد. در این مقاله به وجه تسمیه طبرستان می پردازیم.
نام تاریخی سرزمین شمالی ایران در دوران باستان بصورت تپوش آری و تپوری و تپورستان بوده است که ریشه در نام قوم تپور دارد. به گفته اسدالله عمادی نخستین بار نام این سرزمین در کتیبه های آشوری بصورت تپوش آری ذکر شده است. [ ۱] کتزیاس مورخ عصر هخامنشیان در شرح لشکرکشی های آشوریان، به سرزمین تپوری بین دو سرزمین اسرم هیرکانی و کادوسی اشاره می نماید[ ۲] و پولیبیوس به کوه های تپوری در حد فاصل دروازه کاسپین ( گرمسار ) و دریای اسرم هیرکانی اشاره می نماید[ ۳] و استرابون به سرزمین تپوری در نزدیکی ری و دروازه کاسپین ( گرمسار ) اشاره می کند[ ۴] و آریان و کوینت کورس در شرح جنگ های اسکندر مقدونی و هخامنشیان به یک ساتراپ به نام ساتراپ تپوری در حاشیه دریای مازندران اشاره می کنند که سرزمین آمارد نیز به آن ضمیمه شده بود. [ ۵] مورخین ارمنی عصر ساسانی همچون موسی خورنی و سبئوس به این سرزمین با عنوان تپرستان یاد کرده اند. نام این سرزمین در سکه اسپهبدان طبرستان بصورت تپورستان ذکر شده است. [ ۶]
نام تاریخی سرزمین شمالی ایران از صدر اسلام تا تقریباً عهد سلجوقی و شهریاری «رستم باوندی»، پسر «علاءالدوله علی»، [ ۷] ملقب به «شاه غازی»، [ ۸] با نام طبرستان، مشهور عام و خاص بوده است. دکتر مشکور نیز در مقدمه تاریخ مرعشی می نویسد «نام مازندران که در شاهنامه فردوسی به صورت یک ایالت داستانی و جایگاه دیو سپید، [ ۹] یاد شده است، از زمان سلجوقیان به موازات نام طبرستان به کار رفته است. لیکن از این عهد تا دوران مغول و شاید کمی بعد تا قرن دهم هجری و عهد صفویه، به مرور زمان نام مازندران جایگزین طبرستان گشت. »
از طرفی، ملگونف در مقدمه کتاب کرانه های جنوبی دریای خزر، وقتی به نقل از دست نوشته خواجه نصیرالدین طوسی ( ۵۷۹ تا ۶۵۳ ه. ش ) توصیفی از سرزمین های شمال ایران می کند، نامی از مازندران و گیلان نمی برد و از طبرستان و دیلمان و گرگان یاد می کند. ( البته جالب است که، فردوسی اگرچه از مازندران در کنار بقیه بخش های شمالی ایران نام نبرده، ولی از گیلان و آمل و اسرم و ساری در کنار هم نام برده است ) وفات خواجه چند سال پس از فتح قلاع اسماعیلیان و سقوط عباسیان و حضور هلاکوخان در ایران است. پس در این زمان هنوز نام مازندران به طور کامل و عام جایگزین طبرستان نشده بود. البته در تاریخ ثعالبی که تقریباً هم عهد کاووس زیاری و حکیم فردوسی است، از مازندران و طبرستان هم زمان و در اشاره به یک مکان، نام برده شده است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفنام تاریخی سرزمین شمالی ایران در دوران باستان بصورت تپوش آری و تپوری و تپورستان بوده است که ریشه در نام قوم تپور دارد. به گفته اسدالله عمادی نخستین بار نام این سرزمین در کتیبه های آشوری بصورت تپوش آری ذکر شده است. [ ۱] کتزیاس مورخ عصر هخامنشیان در شرح لشکرکشی های آشوریان، به سرزمین تپوری بین دو سرزمین اسرم هیرکانی و کادوسی اشاره می نماید[ ۲] و پولیبیوس به کوه های تپوری در حد فاصل دروازه کاسپین ( گرمسار ) و دریای اسرم هیرکانی اشاره می نماید[ ۳] و استرابون به سرزمین تپوری در نزدیکی ری و دروازه کاسپین ( گرمسار ) اشاره می کند[ ۴] و آریان و کوینت کورس در شرح جنگ های اسکندر مقدونی و هخامنشیان به یک ساتراپ به نام ساتراپ تپوری در حاشیه دریای مازندران اشاره می کنند که سرزمین آمارد نیز به آن ضمیمه شده بود. [ ۵] مورخین ارمنی عصر ساسانی همچون موسی خورنی و سبئوس به این سرزمین با عنوان تپرستان یاد کرده اند. نام این سرزمین در سکه اسپهبدان طبرستان بصورت تپورستان ذکر شده است. [ ۶]
نام تاریخی سرزمین شمالی ایران از صدر اسلام تا تقریباً عهد سلجوقی و شهریاری «رستم باوندی»، پسر «علاءالدوله علی»، [ ۷] ملقب به «شاه غازی»، [ ۸] با نام طبرستان، مشهور عام و خاص بوده است. دکتر مشکور نیز در مقدمه تاریخ مرعشی می نویسد «نام مازندران که در شاهنامه فردوسی به صورت یک ایالت داستانی و جایگاه دیو سپید، [ ۹] یاد شده است، از زمان سلجوقیان به موازات نام طبرستان به کار رفته است. لیکن از این عهد تا دوران مغول و شاید کمی بعد تا قرن دهم هجری و عهد صفویه، به مرور زمان نام مازندران جایگزین طبرستان گشت. »
از طرفی، ملگونف در مقدمه کتاب کرانه های جنوبی دریای خزر، وقتی به نقل از دست نوشته خواجه نصیرالدین طوسی ( ۵۷۹ تا ۶۵۳ ه. ش ) توصیفی از سرزمین های شمال ایران می کند، نامی از مازندران و گیلان نمی برد و از طبرستان و دیلمان و گرگان یاد می کند. ( البته جالب است که، فردوسی اگرچه از مازندران در کنار بقیه بخش های شمالی ایران نام نبرده، ولی از گیلان و آمل و اسرم و ساری در کنار هم نام برده است ) وفات خواجه چند سال پس از فتح قلاع اسماعیلیان و سقوط عباسیان و حضور هلاکوخان در ایران است. پس در این زمان هنوز نام مازندران به طور کامل و عام جایگزین طبرستان نشده بود. البته در تاریخ ثعالبی که تقریباً هم عهد کاووس زیاری و حکیم فردوسی است، از مازندران و طبرستان هم زمان و در اشاره به یک مکان، نام برده شده است.
wiki: نام طبرستان