[ویکی فقه] جواز و وقوع نسخ و عدم آن در آیات قرآن و شناخت ناسخ و منسوخ، از آغاز مورد توجّه و تحقیق قرآن پژوهان بوده و از مهم ترین مبادی فهم قرآن و احکام تشریعی آن شناخته شده است.
این تقسیم، برگرفته از این دو آیه است: «ما نَنسَخ مِن ءایة أو نُنْسِها نأتِ بِخیر مِنها أو مِثلِها... = هر حکمی را که نسخ کنیم یا آن را به دست فراموشی بسپاریم، بهتر از آن یا مانند آن را می آوریم...»، «و إذا بَدَّلنا ءایةً مَکانَ ءایة وَاللّهُ أعلمُ بِما ینَزِّل... = و چون آیه ای را جای گزین آیه ای کنیم و خدا به آن چه فرو می فرستد داناتر است».
اقسام نسخ
برای آیات قرآن، سه قسم نسخ برشمرده اند:
← نسخ حکم و تلاوت
در بیان پیامبر (صلی الله علیه وآله) ، امامان (علیهم السلام) و اصحاب عناوین و صفاتی برای بعضی آیات قرآن آمده است؛ مانند محکم ترین آیه: «إنَّ اللّهَ یأمُرُ بِالعَدلِ وَالإحسن و إیتای ذِی القُربی وَ ینهی عَنِ الفَحشاءِ وَالمُنکَرِ وَالبَغی یعِظُکُم لَعَلَّکُم تَذَکَّرُون = در حقیقت، خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم باز می دارد. به شما اندرز می دهد؛ باشد که پند گیرید». جامع ترین یا هراس انگیزترین آیه: «فَمَن یعمَل مِثقالَ ذَرَّة خَیراً یرَهُ وَ مَن یعمَل مِثقالَ ذَرَّة شَرّاً یرَهُ = پس هر کس هموزن ذرّه ای نیکی کند، آن را خواهد دید و هر کس هموزن ذرّه ای بدی کند، آن را خواهد دید». پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود:عظیم ترین آیه، آیة الکرسی است. از امام علی (علیه السلام) نقل شده که شما اهل عراق می گویید: امیدوار کننده ترین آیه، «قل یعبادی الَّذین أسْرَفوا علی أنفُسِهم...» است؛ امّا ما اهل بیت می گوییم:این آیه است:«وَ لَسَوفَ یعطِیک رَبُّک فَتَرضی = و به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد داد تا خرسند گردی».
این تقسیم، برگرفته از این دو آیه است: «ما نَنسَخ مِن ءایة أو نُنْسِها نأتِ بِخیر مِنها أو مِثلِها... = هر حکمی را که نسخ کنیم یا آن را به دست فراموشی بسپاریم، بهتر از آن یا مانند آن را می آوریم...»، «و إذا بَدَّلنا ءایةً مَکانَ ءایة وَاللّهُ أعلمُ بِما ینَزِّل... = و چون آیه ای را جای گزین آیه ای کنیم و خدا به آن چه فرو می فرستد داناتر است».
اقسام نسخ
برای آیات قرآن، سه قسم نسخ برشمرده اند:
← نسخ حکم و تلاوت
در بیان پیامبر (صلی الله علیه وآله) ، امامان (علیهم السلام) و اصحاب عناوین و صفاتی برای بعضی آیات قرآن آمده است؛ مانند محکم ترین آیه: «إنَّ اللّهَ یأمُرُ بِالعَدلِ وَالإحسن و إیتای ذِی القُربی وَ ینهی عَنِ الفَحشاءِ وَالمُنکَرِ وَالبَغی یعِظُکُم لَعَلَّکُم تَذَکَّرُون = در حقیقت، خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم باز می دارد. به شما اندرز می دهد؛ باشد که پند گیرید». جامع ترین یا هراس انگیزترین آیه: «فَمَن یعمَل مِثقالَ ذَرَّة خَیراً یرَهُ وَ مَن یعمَل مِثقالَ ذَرَّة شَرّاً یرَهُ = پس هر کس هموزن ذرّه ای نیکی کند، آن را خواهد دید و هر کس هموزن ذرّه ای بدی کند، آن را خواهد دید». پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود:عظیم ترین آیه، آیة الکرسی است. از امام علی (علیه السلام) نقل شده که شما اهل عراق می گویید: امیدوار کننده ترین آیه، «قل یعبادی الَّذین أسْرَفوا علی أنفُسِهم...» است؛ امّا ما اهل بیت می گوییم:این آیه است:«وَ لَسَوفَ یعطِیک رَبُّک فَتَرضی = و به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد داد تا خرسند گردی».
wikifeqh: ناسخ_و_منسوخ
[ویکی شیعه] ناسخ و منسوخ، دو دسته از آیات قرآن اند: ناسخ، آیاتی است که پس از نزول جای حکم آیاتی را که قبلاً نازل شده و مورد عمل بوده می گیرد. منسوخ، همان آیات قبلی است که با نزول آیات ناسخ، زمان عمل بدانها پایان می یابد.
علم اصول و علم تفسیر هر یک با روش مربوط به خود، به پژوهش درباره نسخ پرداخته اند.
از نظر قرآن پژوهان و علمای اسلام، نسخ هم در قرآن و هم در سنت رواست و نسخ قرآن به قرآن، قرآن به سنت، سنت به سنت و سنت به قرآن جایز است و سابقه دارد.
علم اصول و علم تفسیر هر یک با روش مربوط به خود، به پژوهش درباره نسخ پرداخته اند.
از نظر قرآن پژوهان و علمای اسلام، نسخ هم در قرآن و هم در سنت رواست و نسخ قرآن به قرآن، قرآن به سنت، سنت به سنت و سنت به قرآن جایز است و سابقه دارد.
wikishia: ناسخ_و_منسوخ
[ویکی اهل البیت] در میان آیات احکامی که در قرآن موجود است، آیاتی به چشم می خورد که پس از نزول ، جای حکم آیاتی را که قبلاً نازل شده و مورد عمل بوده اند، گرفته و به زمان اعتبار حکم قبلی ، خاتمه می دهند، آیات قبلی منسوخ و آیات بعدی ، ناسخ نامیده می شوند.
در اینکه آیا اصولا ناسخ و منسوخی وجود دارد و اگر وجود دارد در چه زمینه هائی است؟ اختلاف نظر وجود دارد :
برخی معتقدند: در قرآن هیچ ناسخ و منسوخی وجود ندارد.
عده ای دیگر معتقدند: نسخ در اخبار و انر و نهی تحقق می یابد.
برخی دیگر معتقدند : نسخ در اخبار زمانی ممکن است ، که خبر در بر دارنده حکمی باشد.
گروهی دیگر معتقدند که نسخ تنها در امر و نهی است .
جمعی دیگر معتقدند : نسح تنها در تعبدیات است و خداوند آنها را گاهی نسخ می کند . زیرا خداوند در این دسته از اوامر و نواهی بندگانش را به صورت تعبدی امر به انجام و یا ترک می کند و خودش می تواند آنها را بر دارد .
در اینکه آیا اصولا ناسخ و منسوخی وجود دارد و اگر وجود دارد در چه زمینه هائی است؟ اختلاف نظر وجود دارد :
برخی معتقدند: در قرآن هیچ ناسخ و منسوخی وجود ندارد.
عده ای دیگر معتقدند: نسخ در اخبار و انر و نهی تحقق می یابد.
برخی دیگر معتقدند : نسخ در اخبار زمانی ممکن است ، که خبر در بر دارنده حکمی باشد.
گروهی دیگر معتقدند که نسخ تنها در امر و نهی است .
جمعی دیگر معتقدند : نسح تنها در تعبدیات است و خداوند آنها را گاهی نسخ می کند . زیرا خداوند در این دسته از اوامر و نواهی بندگانش را به صورت تعبدی امر به انجام و یا ترک می کند و خودش می تواند آنها را بر دارد .
wikiahlb: ناسخ_و_منسوخ
[ویکی فقه] ناسخ و منسوخ (علوم قرآنی). بحث از ناسخ و منسوخ یکی از مباحث مهم علوم قرآنی و به منظور شناخت آیات ناسخ و منسوخ صورت می پذیرد.
یکی از مباحث مهم در شناخت دلالت الفاظ قرآن، مسئله آیات ناسخ و منسوخ است که از مقدمات اولیه شناختِ تشریعِ ثابت و مستمر اسلامی می باشد؛ زیرا مادامی که ناسخ از منسوخ شناخته نشود و ا حکام ثابت از احکام موقت تشخیص داده نشود، استنباط احکام شرعی ممکن نخواهد بود.
جایگاه بحث
از صدر اسلام تاکنون شناخت ناسخ و منسوخ برای مسلمانان اهمیت خاصی داشته است؛ تا آن جا که تفسیر قرآن را برای کسی که آن را نداند، جایز ندانسته اند و اغلب مفسران مقید بوده اند که ضمن بیان لغت ، اِعراب ، شان نزول آیات و… آیات ناسخ و منسوخ را به تفصیل بیان کنند.
تقسیم بندی آیات
برخی گفته اند؛ سوره های قرآن از جهت داشتن آیات ناسخ یا منسوخ به چهار دسته تقسیم می شوند:۱. ۴۳ سوره نه ناسخ دارد نه منسوخ؛۲. شش سوره ناسخ دارد؛ ولی منسوخ ندارد؛۳. چهل سوره منسوخ دارد؛ ولی ناسخ ندارد؛۴. ۴۵ سوره هم ناسخ دارد و هم منسوخ.
تألیفات مربوط به موضوع
...
یکی از مباحث مهم در شناخت دلالت الفاظ قرآن، مسئله آیات ناسخ و منسوخ است که از مقدمات اولیه شناختِ تشریعِ ثابت و مستمر اسلامی می باشد؛ زیرا مادامی که ناسخ از منسوخ شناخته نشود و ا حکام ثابت از احکام موقت تشخیص داده نشود، استنباط احکام شرعی ممکن نخواهد بود.
جایگاه بحث
از صدر اسلام تاکنون شناخت ناسخ و منسوخ برای مسلمانان اهمیت خاصی داشته است؛ تا آن جا که تفسیر قرآن را برای کسی که آن را نداند، جایز ندانسته اند و اغلب مفسران مقید بوده اند که ضمن بیان لغت ، اِعراب ، شان نزول آیات و… آیات ناسخ و منسوخ را به تفصیل بیان کنند.
تقسیم بندی آیات
برخی گفته اند؛ سوره های قرآن از جهت داشتن آیات ناسخ یا منسوخ به چهار دسته تقسیم می شوند:۱. ۴۳ سوره نه ناسخ دارد نه منسوخ؛۲. شش سوره ناسخ دارد؛ ولی منسوخ ندارد؛۳. چهل سوره منسوخ دارد؛ ولی ناسخ ندارد؛۴. ۴۵ سوره هم ناسخ دارد و هم منسوخ.
تألیفات مربوط به موضوع
...
wikifeqh: ناسخ_و_منسوخ_(علوم_قرآنی)