ناسخ التواریخ

[ویکی فقه] مؤلف:محمد تقی سپهر، معروف به لسان الملک (م ۱۲۹۷ ق) و فرزندش عباسقلیخان سپهر ( م ۱۳۴۰ ق).
این کتاب تاریخ را از دوران قبل از هبوط آدم آغاز کرده و مجلدی چند از آن را به ذکر احوال پیامبران و امامان ـ علیهم السلام ـ اختصاص داده و از آن پس، تاریخ ایران قبل و بعد از اسلام را با استفاده از آثار مورخان سلف آورده است.
وضعیت نشر
این کتاب، به همت انتشارات اسلامیه تهران در سال ۱۳۹۸ هـ ق چاپ و منتشر شده است.

[ویکی اهل البیت] محمدتقی سپهر، معروف به لسان الملک (م1297ق).
وی پس از تحصیل مقدمات علوم قدیم به فنون شعر و عروض و قافیه پرداخت. در جوانی از کاشان به تهران آمد و به خدمت همشهری خود، مرحوم صبا ملک الشعرای فتحعلی شاه رسید و به تشویق صبا به تألیف کتابی در علم قافیه مشغول شد؛ ولی به علت فوت صبا در سال 1238 این کار ناتمام ماند و میرزا محمدتقی به کاشان برگشت و در آنجا محمود میرزا، پسر فتحعلی شاه حکمران کاشان او را به منادمت خود برگزید و به او تخلص سپهر داد.
سپس از طرف فتحعلی شاه به تهران دعوت شد و در سلک اعضای دیوان درآمد. سپهر در عبد محمدشاه مداح خاص شاه و منشی و مستوفی دیوان شد و به نوشتن کتاب ناسخ التواریخ مأموریت یافت.
وفات سپهر در هفدهم ربیع الثانی 1297 ق در تهران اتفاق افتاد و نعش او را به نجف اشرف منتقل ساختند.
براهین العجم، اسرارالانوار، دیوان اشعار، ناسخ التواریخ.
این کتاب تاریخ را از دوران قبل از هبوط آدم آغاز کرده و مجلدی چند از آن را به ذکر احوال پیامبران و امامان اختصاص داده و از آن پس، تاریخ ایرانِ قبل و بعد از اسلام را با استفاده از آثار مورخان سلف آورده است.
این کتاب که تاریخ عمومی است به وقایع تاریخی از ابتدای خلقت تا سال 1273 ق پرداخته است. تلاش های او موجب شد تا پس از چندی ناصرالدین شاه به او لقب «لسان الملک» دهد.
لسان الملک در کنار کار دیوانی، مأمور شد تا کتابی را درباره تاریخ جهان از آدم علیه السلام تا آن زمان، بنگارد. کتابی که همه آنچه را گفته اند و امکان وقوع دارد و محال نیست. در خود جای دهد، هر چند دور از ذهن باشد. او این تفصیل را در بخش مربوط به امام حسین علیه السلام حفظ کرده و از این رو «هر قصّه را که در کتب معارف مورّخین و محدّثین» دیده، آورده است.

[ویکی نور] ناسخ التواریخ، تألیف محمدتقی لسان الملک سپهر، کتابی است در تاریخ عمومی عالم، از ابتدای آفرینش آدم تا سال 1267ق، که دربردارنده گزارش رویدادهای زمان مذکور است. کتاب توسط جمشید کیان فر تصحیح شده است.
این کتاب که می توان به اعتباری آن را در زمره تواریخ عمومی بشمار آورد، با دستور محمد شاه قاجار به میرزا محمدتقی خان سپهر و حمایت های حاج میرزا آقاسی تألیف یافت.
کتاب ناسخ التواریخ، شامل سه دفتر است: دفتر اول از داستان هبوط آدم آغاز شده تا پیامبر خاتم پایان می پذیرد؛ دفتر دوم از زندگی پیامبر خاتم آغاز و به شهادت امام حسین(ع) ختم می شود و دفتر سوم به سلسله قاجاریه اختصاص یافته است.
همان طور که گذشت ناسخ التواریخ شامل سه دفتر است:
دفتر اول (کتاب اول)، شامل دو مجلد است (منظور از مجلد در اینجا نسخه قدیم است و در نسخه کنونی مجلدها متفاوت است)؛ داستان هبوط آدم تا روزگار حضرت عیسی(ع) در مجلد اول و ظهور مسیح تا سرآغاز هجرت رسول اکرم(ص)، در مجلد دوم جای دارد.
مؤلف قصد داشت در کتاب دوم (دفتر دوم) حوادث آغاز هجرت رسول اکرم(ص) تا روزگار خود را در ده مجلد بنگارد، اما موفق به تألیف شش مجلد آن شد. این دفتر که سیر زمانی کتاب اول را می پیماید، مشتمل بر مجلدات شش گانه ای است که تاریخ و سیره حضرت رسول از آغاز هجرت تا رحلت آن حضرت با ذکر اوصاف و متعلقات ایشان را در مجلد اول، تاریخ خلفای سه گانه و شرح حال صحابه و ایام مشهور و امثله عرب را در مجلد دوم، شرح حال علی بن ابی طالب(ع) را در مجلد سوم، شرح حال حضرت زهرا(س) را در مجلد چهارم، شرح حال امام حسن بن علی(ع) را در مجلد پنجم و شرح حال امام حسین(ع) را در مجلد ششم جای داده است.

[ویکی نور] ناسخ التواریخ (حیاه الامام سید الشهداء الحسین علیه السلام). ناسخ التواریخ (حیاة الإمام سید الشهداء الحسین علیه السلام)، اثر سید علی جمال اشرف، برگردان عربی بخش زندگانی امام حسین(ع) از کتاب «ناسخ التواریخ» میرزا محمدتقی سپهر - ملقب به لسان المـلک، از مستوفیان و تاریخ نگاران عصر قاجار - است.
ناسخ التواریخ شامل سه دفتر است. دفتر اول (کتاب اول)، شامل دو مجلد است؛ داستان هبوط آدم تا روزگار حضرت عیسی(ع) در مجلد اول و ظهور مـسیح تـا سرآغاز هجرت رسول اکرم(ص) در مجلد دوم جای دارد.
مؤلف قصد داشته در دفتر دوم (کتاب دوم)، حوادث آغاز هجرت رسول اکرم(ص) تا روزگار خود را در ده مجلد بنگارد، اما موفق به تألیف شش مجلد آن شد. این دفتر که سیر زمانی کـتاب اول را مـی پیماید، مـشتمل بر مجلدات شش گانه ای است کـه تـاریخ و سـیره حضرت رسول از آغاز هجرت تا رحلت آن حضرت با ذکر اوصاف و متعلقات ایشان را در مجلد اول، تاریخ خلفای سه گانه و شرح حال صحابه و ایام مـشهور و امـثله عـرب را در مجلد دوم، شرح حال علی بن ابی طالب(ع) را در مجلد سوم، شرح حال حضرت زهرا(س) را در مجلد چهارم، شرح حال امام حسن بن علی(ع) را در مجلد پنجم و شرح حال امام حسین(ع) را در مـجلد شـشم جـای داده است.
ایشان کتاب دوم خود را در پایان حیات امام حسین(ع) رها کرده و کتاب سوم (دفتر سـوم) را بـی هیچ ربـط و نسبت کرونولوژیک با دو کتاب پیشین، به تاریخ سلسله قاجاریه اختصاص داده و آن را در سـه مـجلد تألیف نموده که در مجلد اول به اصل و نسب قاجاران و چگونگی برآمدن آنها بر سـریر قـدرت تـا پایان سلطنت فتحعلی شاه قاجار و در مجلد دوم به سلطنت چهارده ساله مـحمد شـاه قـاجار و در مجلد سوم به دوازده سال اول سلطنت ناصرالدین شاه پرداخته است.
سید علی جمال اشرف از مجموعه فوق، فقط مجلد ششم از دفتر دوم، یعنی شرح حال امام حسین(ع) را انتخاب نموده و آن را به عربی روان در چهار جلد برگردانده است.
با توجه به اینکه بیشتر مطالب کتاب برگرفته از روایات شیعی و سنی است (به بخشی از مصادر کتاب در جلد 1، ص234، اشاره شده است)، بنابراین مترجم با رجوع به این کتاب ها اصل آن روایات را استخراج نموده و آنها را بازگو کرده است و منابع آنها را در پاورقی ها گزارش داده است.

[ویکی شیعه] ناسخ التواریخ (کتاب). ناسخ التواریخ کتابی تاریخی به زبان فارسی، تألیف محمد تقی لسان الملک سپهر، از منابع مهم تاریخ اسلام تألیف شده در عصر قاجار است. وی که قصد داشته یک تاریخ عمومی بنگارد فقط بر نگارش شش جلد از خلقت آدم تا زندگانی امام حسین توفیق یافته است. هر چند این اثر به جهاتی دارای ویژگی هایی است اما برخی اعتبار کتاب را به علت نقلیات ضعیف و مجهول، خصوصا در تاریخ امام حسین و قیام عاشورا زیر سؤال برده اند.
محمد تقی لسان الملک سپهروی فرزند میرزا محمد علی از بزرگ زادگان کاشان است. او در سال ۱۲۱۶ه‍.ق در کاشان متولد شد و تحصیلات خود را در همان شهر به انجام رسانید. وی از مورخان، ادیبان و شاعران عصر قاجار است که عمده شهرت او به خاطر تألیف کتاب "ناسخ التواریخ" است.
لسان الملک سپهر بر آن بوده، یک دوره تاریخ عمومی جهان را بنگارد و پیوسته جای جای کتاب بدان اشاره می کند. از آن میان توانسته بخشهای ذیل را تألیف کند:

ناسِخُ التَّواریخ
تألیفِ میرزا محمدتقی لسان الملک سپهر کاشانی، کتابی به فارسی، در تاریخ عمومی. سپهر نگارش این اثر را در ۱۲۵۸ق به فرمان محمدشاه قاجار و تشویق حاجی میرزا آقاسی آغاز کرد و کار خود را در ۱۲۷۴ق به پایان برد که به صورت چاپ سنگی منتشر شد.این کتابدر دو بخش تاریخ قبل از اسلام و زندگی پیامبر و امامان، و تاریخ قاجاریه نوشته شده که چاپ جدید و کامل آن همراه بادورۀ تاریخ قاجاریۀ ناسِخ التواریخ به همت جمشید کیانفر به چاپ رسیده است.