میهمانی

[ویکی فقه] میهمان و مهمانی دادن یکی از سنت های الهی است که در اسلام هم آداب خاصی از جمله رعایت سادگی در پذیرائی و خوش برخوردی و ... را دارد.
اسلام اهمیت خاصی برای مساله میهمان نوازی قائل شده تا آنجا که در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) می خوانیم: «الضیف دلیل الجنة؛ میهمان راهنمای راه بهشت است!اهمیت و احترام میهمان به اندازه ای است که در اسلام به عنوان یک هدیه آسمانی تلقی شده، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرماید: «اذا اراد الله بقوم خیرا اهدی الیهم هدیة، قالوا: و ما تلک الهدیة؟ قال: الضیف، ینزل برزقه، و یرتحل بذنوب اهل البیت؛ هنگامی که خداوند اراده کند نسبت به جمعیتی نیکی نماید هدیه گرانبهائی برای آنها می فرستد، عرض کردند ای پیامبر خدا! چه هدیه ای؟ فرمود: میهمان، با روزی خویش وارد می شود، و گناهان خانواده را با خود می برد (و بخشوده می شوند).»جالب اینکه کسی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) عرض کرد: پدر و مادرم فدای تو باد، برنامه من این است که وضو را به طور کامل انجام می دهم نماز را بر پا می دارم، زکات را به موقع می پردازم، و از میهمان با آغوش باز و به خاطر خدا پذیرائی می کنم.فرمود: بخ بخ بخ ما لجهنم علیک سبیل، ان الله قد براک من الشح ان کنت کذلک؛ آفرین، آفرین، آفرین بر تو باد! جهنم راهی به سوی تو ندارد، اگر چنین باشی خداوند تو را از هرگونه بخل پاک ساخته است! در این زمینه سخن بسیار است اما برای اختصار به همین مقدار قناعت می کنیم.
رعایت سادگی در پذیرائی
با تمام اهمیتی که میهمان دارد پذیرائی های پرتکلف و پر زرق و برق از نظر اسلام نه تنها کار خوبی نیست، بلکه رسماً از آن نهی شده است. اسلام توصیه می کند که پذیرائی ها ساده باشد، و یک خط جالب عادلانه در میان میهمان و میزبان ترسیم کرده است و آن اینکه: میزبان از آنچه دارد مضایقه نکند، و میهمان نیز بیش از آن را انتظار نداشته باشد! امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «المؤمن لایحتشم من اخیه، و ما ادری ایهما اعجب؟ الذی یکلف اخاه اذا دخل علیه ان یتکلف له؟ او المتکلف لاخیه؟؛ افراد با ایمان از برادر مؤمن خود رودرواسی ندارند، و من نمی دانم کدامیک از این دو عجیب تر است؟ کسی که به هنگام ورود بر برادر خود او را به تکلف می افکند؟ و یا کسی که شخصاً به سراغ تکلف برای میهمان می رود؟»سلمان فارسی از پیغمبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) چنین نقل می کند که فرمود: «اِنْ لا نتکلف للضیف ما لیس عندنا، و ان نقدم الیه ماحضرنا؛ برای میهمان نسبت به آنچه نداریم تکلف نکنیم، و آنچه موجود است مضایقه ننمائیم.»
حقوق میهمان
گفتیم میهمان از نظر اسلام یک هدیه آسمانی، و فرستاده و رسول خداست، و باید او را همچون جان گرامی داشت و نهایت احترام را درباره او انجام داد، تا آنجا که امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل می کند که فرمود: من حق الضیف ان تمشی معه فتخرجه من حریمک الی البر؛ از حقوق میهمان آنست که او را تا در خانه بدرقه کنی.و تا آنجا که به تکلف نیانجامد باید وسایل آسایش و راحتی او را فراهم کرد، تا آنجا که در حدیثی داریم یکی از حقوق میهمان این است که حتی خلال را برای او فراهم سازند قال رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم): ان من حق الضیف ان یعد له الخلال! گاه می شود میهمان ها افرادی کم رو و خجالتی هستند و به همین دلیل دستور داده شده است که از آنها درباره غذا خوردن سؤال نکنند، بلکه سفره غذا را آماده سازند، اگر مایل بود بخورد، چنانکه امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «لا تقل لا خیک اذا دخل علیک اکلت الیوم شیئا؟ و لکن قرب الیه ما عندک، فان الجواد کل الجواد من بذل ما عنده؛ هنگامی که برادرت بر تو وارد شود از او سؤال نکن آیا امروز غذا خورده ای یا نه؟ آنچه داری برای او حاضر کن، چرا که سخاوتمند واقعی کسی است که از بذل آنچه حاضر دارد مضایقه نکند.»از جمله وظایف میزبان در پیشگاه خدا این است که غذائی را که آماده ساخته است تحقیر نکند، چرا که نعمت خدا هر چه باشد عزیز و محترم است، ولی در میان مترفین و ارباب تکلف معمول است که هر قدر سفره را رنگین کنند می گویند: چیز ناقابلی بیش نیست و لایق مقام شما نمی باشد! همانگونه که میهمان نیز وظیفه دارد آنرا کوچک نشمرد.در حدیثی از امام صادق (علیه السّلام) می خوانیم: «هلک امروءً احتقر لاخیه ما یحضره و هلک امروء احتقر من اخیه ما قدم الیه؛ میزبانی که آنچه را برای برادرش آماده ساخته کوچک بشمرد هلاک (و گمراه) شده است، همچنین میهمانی که آنچه را که نزد او حاضر کرده اند کوچک بشمرد گمراه است!»اسلام به قدری در گرامی داشتن میهمان موشکاف است که می گوید به هنگامی که میهمان وارد می شود به او کمک کنید اما برای رفتن از منزل به او کمک نکنید مبادا تصور شود مایل به رفتن او هستید!.
وظایف میهمان
...