میرمحمد ترمذی

[ویکی فقه] تِرْمِذی، میرمحمدصالح حسینی اکبرآبادی (د ۱۰۶۰ یا ۱۰۶۱ق/۱۶۵۰ یا ۱۶۵۱م)، متخلص به کشفی و سبحانی، محدث، شاعر و خوش نویس ایرانی تبار و از عرفای سلسلۀ قادریه هند بود.
نیاکان وی در زمان پادشاهی شاهرخ تیموری (۷۷۹-۸۵۰ق) به هند رفتند.او خود از معاصران شیخ بهایی و فرزند عبدالله وصفی مشکین قلم بود.پدرش شاعر و خوش نویس نامدار دربار اکبرشاه و پسرش جهانگیر شاه، و از مشایخ معروف سلسل نعمت اللهیه در شهر دهلی به شمار می آمد.
← سلسلۀ نسب میرمحمدصالح
۱. مناقب مرتضوی، که به زبان فارسی و دربارۀ امامت است.ظاهراً مؤلف که خود از اهل سنت ، اما متنسب به تشیع بوده است، خواسته تا با تألیف این کتاب ارادت سنیان را به حضرت علی - علیه السلام- نشان دهد. با توجه به این نکته، شاید بتوان میرمحمدصالح را دارای گرایش شیعی دانست، چنان که برخی به سرودن اشعاری در مدح اهل بیت و ائمۀ شیعه - علیهم السلام- نیز توسط او اشاره کرده اند. این کتاب شامل ۱۲ باب در شرح فضایل و مناقب حضرت علی- علیه السلام- و آمیخته ای از نظم و نثر است و تألیف آن ۷ سال، از ۱۰۳۰ تا ۱۰۳۷ق، به طول انجامیده است. این کتاب را برخی به اشتباه به میرمحمد مؤمن عرشی، برادر وی نیز نسبت داده اند مصاحبی مناقب نخستین بار در ۱۲۶۹ق/۱۸۵۳م در بمبئی و سپس در ۱۲۷۳ق در تهران به چاپ سنگی رسید.این کتاب همچنین توسط شریف حسین سبزواری با عنوان کوکب درّی فی فضائل علی- علیه السلام-، به زبان اردو ترجمه شد و در ۱۳۴۵ق/۱۹۲۶م در لاهور به چاپ رسید.۲. اعجاز مصطفوی، که شرح زندگانی پیامبر اکرم - صلی الله علیه وآله وسلم- خلفای نخستین و امامان شیعه - علیهم السلام- و شرح حوادث تاریخی و جنگهای صدر اسلام، به نظم و نثر است.این کتاب که به خاطر مرگ کشفی ناقص ماند، یک سده پس از او در ۱۱۵۷ق/ ۱۷۴۴م، توسط میرعبدالله واصفی فرزند میرهاشم شاه نعمت اللهی در خراسان به اتمام رسید و نسخه های خطی آن در موزۀ بریتانیا و مسجد جامع آگره موجود است. ۳. دیوان، که شامل غزلیات، قصاید، رباعیات و مثنویات است و نسخه های خطی آن در کتابخانۀ دیوان هند و موزۀ بریتانیا موجود است ۴. مجموعۀ راز، ترجیع بند عارفانه ای شامل ۲۷۰ بیت که در ۱۰۳۰ق/۱۶۲۱م سروده شده، و تخلص او «کشفی» در آغاز و میانه و انجام آن آمده است.این مجموعه در لکهنو بدون ذکر سال چاپ منتشر شده است
← آثار خطی
(۱) آقابزرگ، الذریعة.(۲) ظهورالدین احمد، پاکستان میں فارسی ادب کی تاریخ، لاهور، ۱۹۷۴م.(۳) استوری، چا، ادبیات فارسی، ترجمه به روسی: یوا برگل، ترجمۀ یحیی آرین پور و دیگران، تحریر احمد منزوی، تهران، ۱۳۶۲ش.(۴) عبدالله افندی، ریاض العلماء، به کوشش محمود مرعشی و احمد حسینـی، قم، ۱۴۰۱ق.(۵) محمد بختاورخان، مرآة العالم، به کوشش ساجده س ـ علوی، لاهور، ۱۹۷۹م.(۶) مهدی بیانی، احوال و آثار خوش نویسان، تهران، ۱۳۴۸ش.(۷) محمد حر عاملی، امل الآمل، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۵۸ق.(۸) احمد حسینی، فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آیت الله مرعشی، به کوشش محمود مرعشی، تهران، ۱۳۵۷ش.(۹) محمدمظفر حسین صبا، تذکرۀ روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن زاده آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.(۱۰) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۶۴ش.(۱۱) عبدالحی، نزهة الخواطر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.(۱۲) غلام سرور، خزینة الاصفیا، کانپور، ۱۹۲۹م.(۱۳) بیب الله فضایلی، اطلس خط، اصفهان، ۱۳۵۰ش.(۱۴) فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانۀ جامعۀ همدرد، تغلق آباد ـ دهلی نو، دهلی نو، ۱۳۷۷ش/ ۱۹۹۸م، شم ۴.(۱۵) عباس قمی، الفوائد الرضویه، تهران، ۱۳۲۷ش.(۱۶) محمدصالح کنبو، عمل صالح (شاه جهان نامه)، به کوشش غلام یزدانی و وحید قریشی، لاهور، ۱۹۶۷م.(۱۷) محمدعلی مدرس، ریحانة الادب، تهران، ۱۳۶۹ش.(۱۸) خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۳ش.(۱۹) حمدعلی مصاحبی نائینی، م، مدینة الادب، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۰) محمدمعصوم معصوم علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۱۸ش.(۲۱) محمدشفیع، مقالات، به کوشش احمد ربانی، لاهور، ۱۹۷۲م.(۲۲) منزوی، خطی.(۲۳) منزوی، خطی مشترک.(۲۴) منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۵) نوشاهی، عارف، فهرست کتابهای فارسی چاپ سنگی و کمیاب کتابخانۀ گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۶۹ش.(۲۶) رضا قلی هدایت، ریاض العارفین، تهران، ۱۳۱۶ش.(۲۷) رضا قلی هدایت، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، ۱۳۳۹ش.