میرداماد

[ویکی شیعه] میر برهان الدین محمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی (درگذشته ۱۰۴۱ق)، مشهور به میرداماد، فیلسوف و شاعر شیعی دوره صفویه و معاصر شیخ بهائی که به معلم ثالث نیز شهرت یافته است. اثر فلسفی مهم وی، کتاب قبسات و شاگرد برجسته او، ملاصدرا است. میرداماد به زبان فارسی و عربی شعر می سرود و تخلص شعری او اشراق بود.
میر برهان الدین محمدباقر ملقب به معلّم ثالث و سیدالأفاضل و فرزند امیر شمس الدین محمد استرابادی است. پدر او شمس الدین محمد استرآبادی، با دختر علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی ازدواج کرد و پس از آن داماد خوانده شد. از همین رو، میر برهان الدین که فرزند داماد محقق کرکی بود هم، مشهور به میرداماد شد.
محل و زمان دقیق ولادت او مشخص نیست.

[ویکی اهل البیت] میربرهان الدین محمدباقر استرآبادی (969-1040ق)، مشهور به «میرداماد»، فیلسوف، متکلم و فقیه برجسته دوره صفویه که در دوران شاه عباس اول می زیسته است. وی در محضر بزرگان علمای عصر خود همچون محقق کرکی، مراتب عالی علمی را پیموده و به جهان تشیع عالمانی همچون ملاصدرا، ملاحسن فیض کاشانی را معرفی کرد.
سید شمس الدین محمد حسینی استرآبادی از شاگردان مکتب محقق کرکی (محقق ثانی) مولا امیرمومنان امام علی علیه السلام را در خواب دید؛ آن امام همام به او سفارش کرد که دخترش را به عقد ازدواج «سید شمس الدین» دربیاورد.
محقق کرکی یکی از دختران خود را به عقد وی درآورد؛ اما پس از مدتی، آن دختر دار فانی را وداع گفت. محقق از چگونگی تعبیر خواب خود متحیر ماند؛ تا این که مجدداً مولا را در خواب می بیند. آن حضرت به او می فرماید: منظور ما این دختر نبود، بلکه فلان دخترت منظور است: زیرا از او فرزندی متولد خواهد شد که وارث علوم انبیا و اوصیا می گردد. از این رو، محقق دختر دیگری را به عقد سید شمس الدین درمی آورد؛ که حاصل این پیوند مبارک، پسری شد به نام «محمدباقر» که بعداً یکی از عالمان شیعه شد.
میربرهان الدین استرآبادی، مشهور به «میرداماد» در نیمه دوم قرن دهم هجری در استرآباد پا به عرصه حیات گذاشت. هر چند درباره سال تولد او، اطلاعات کافی در دست نیست؛ ولی کتاب «نخبه المقال فی اسماء الرجال»، تولد وی را سال 969 ق. ذکر کرده است.
عین عبارت «نخبه المقال» این چنین است: «ظفرت به تاریخ میلاده (میرداماد) سنه 969».
اما آن چه مسلم است، وی در خانه علم و معنویت پا به عرصه گیتی نهاد؛ پدرش، سید محمد حسینی استرآبادی و مادرش دختر محقق کرکی بود و نسب وی به امام حسین علیه السلام می رسد. عنوان استرآبادی ظاهرا به دلیل انتساب پدرانش به «استرآباد» بوده و خود وی در استرآباد به دنیا نیامده است؛ چرا که پدرش مسلما در مرکز سیاسی کشور بوده و سند و مدرکی بر سکونت خانواده میرداماد در استرآباد، وجود ندارد.
از آنجا که پدرش، داماد شیخ علی بن عبدالعالی کرکی (معروف به محقق ثانی) بود، به «میرداماد» معروف شد که بعدا این لقب به میر محمدباقر نیز داده شد.
میر محمدباقر سال های کودکی را پشت سر نهاد و به جرگه دانش پژوهان پیوست. او در نخستین فرصت، به سمت توس هجرت کرد و در پرتو آستان قدس رضوی، به فراگیری دانش پرداخت و علوم دینی را نزد سید علی فرزند ابی الحسن موسوی عاملی و دیگر اساتید آن دیار آموخت. همچنین علوم فلسفه و ریاضیات را در دوران حضورش در توس آموخت. میر محمدباقر سپس راه قزوین پیش گرفت. قزوین در آن زمان، پایتخت «دولت صفویه» بود و دانشمندان زیادی در آن شهر مشغول تحقیق و تدریس بودند؛ وی نیز به تدریس علوم دینی پرداخت. در سال 988 ق. دوباره به خراسان آمد و تا سال 993 ق. در آن دیار ماندگار شد و سپس به کاشان مهاجرت کرد.

میرداماد (اصفهان ـ نجف ۱۰۴۱ق)
(نام کامل: میر محمدباقر بن میرشمس الدّین محمد حسِینی اَستَرآبادی؛ ملقب به میرداماد، معروف به «معلم ثالث») فیلسوف ایرانی. او را به تبحّر در تمامی فنون اسلامی ستوده اند. از طرف پدری نسب به امیرالمؤمنین علی (ع) می برد و از سوی مادری فرزندزادۀ محقّق کَرَکی بود. چون پدرش دامادمحقق کرکی بود، به داماد معروف شد و این شهرت چون لقبی به پسرش رسید.در اصفهان به دنیا آمد و در همان شهر زیست. در کودکی، به تحصیل علم پرداخت و در عنفوان جوانی، به رتبۀ استادی رسید. عبدالعالی کرکی، فخرالدین سماکی، و حسین بن عبدالصمد در شمار استادان اویند. صدرالمتألهین شیرازی و ملا شمسایی گیلانی (ملاشمسا) نیز در محضر او علم آموخته اند. او در مقام معلمی و ریاست حکما، خود را با فارابی و ابن سینا شریک می دانست و گاه بر بوعلی ترجیح می داد. میرداماد اگرچه در شمار عارفان رسمیِ عالم اسلام نیست و حتی نام کسانی همچون ابن عربی و ابن فارض را در سراسر آثار متنوع و پرشمار خود نیاورده، و اثری در عرفان نپرداخته است، اشارات او در این زمینه ها، نشان از تبحّر او در علوم عرفانی نیز دارد. اخباری که از سیرۀ او به دست است، همچون اخبار عرفای طبقات نخستین است. گویند چهار سال به هنگام خواب قامت خود را بر زمین ننهاد، هر شب نیمی از قرآن کریم را می خواند، و حتی یک نافله از او فوت نشد. آراء علمی خاصی نیز از او نقل شده است. شعر نیز می گفت و اشراق تخلص می کرد. القبسات، الصراط المستقیم، و الافق المبین در شمار آثار ارزشمند اوست. میر سرانجام در مسیر نجف اشرف درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.