میتانی

تمدن میتانی یکی از تمدن های باستانی آریایی در غرب ایران و شمال میان دو رود[ ۱] و جنوب آناتولی بوده اند. میتانی ها که مردمانی با زبان هوری، [ ۲] زبانی غیر سامی و هندواروپایی[ ۲] در شمال میان دو رود بودند. [ ۳] صاحب نظران با توجه به اسناد و شواهد مختلف نظیر نام های پادشاهان، دین، زبان و آثار بجا مانده، میتانی ها را جزو نخستین گروه از اقوام آریایی می دانند که به فلات ایران و آناتولی وارد شدند. [ ۴]
خاندان شاهی میتانی بعد از کاسی ها بابل را گشوده و در سده های ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد در میانرودان فرمانروایی کردند. واژگان هند و اروپایی و نام های هند و ایرانی زیادی میان کاسی ها و میتانی ها مشترک است؛ تمدن میتانی، تحت نفوذ فرهنگ هندو - آریایی بود و در فهرست خدایان میتانی، نام چهار خدا ( میترا، ورونا، ایندرا، اشوین ها ) ذکر شده که اسم های قدیمی دارند و در ریگ ودا هم ذکر شده است[ ۵] [ ۶] و محتملا نشان از این دارد که میتانی ها دین ودائی داشته اند. [ ۶]
هوری ها دارای تمدنی بودند که از دامنه های زاگرس تا نزدیکی دریای مدیترانه را فراگرفته بود. به نظر می رسد طبقه حاکم میتانی شعبه ای از اقوام آریایی باشند که به اتفاق هوریان تشکیل حکومت میتانی را دادند. اقوامی آریایی که در هزارهٔ دوم پیش از میلاد با هوری ها متحد شده و دولتی نیرومند در ناحیهٔ میان رودان تشکیل دادند. هوریان از قفقاز تا فرات کوچ کردند، مهاجرت هوری ها از ارتفاعات شرق ترکیه امروزی به طرف میانرودان و سوریه، به صورت امواج گسترده ای بوده است، این قوم در غرب فلات ایران قدرت زیادی داشتند. میتانی ها با هوریان ممزوج شده و پادشاهی میتانی را تشکیل دادند، آنها با این اتحاد توانستند سرزمین های گوتیان را فتح کنند. مقتدرترین فرعون مصر نیز با دختر شاه میتانی ازدواج کرده است و سلطنت خود را نه تنها در شمال میانرودان توسعه دادند، بلکه آشور را محدود کردند و با الحاق دره های زاگرس شمالی، به قلمرو خود، قدرت خویش را تثبیت نمودند. نفوذ گسترده هوری ها در سراسر شمال میانرودان و به قدرت رسیدن آنها تحت رهبری خاندان آریایی میتانی، در اواخر نیمه نخست هزاره دوم پیش از میلاد اهمیت ویژه ای را در هنر خاورمیانه به طور کلی داشته است. از نام شاهان میتانی می توان دریافت که سلطنت در آن کشور پایه و اساسی ایرانی داشت.