مکاتب تفسیری

[ویکی فقه] مکاتب تفسیری، شیوه های مختلف تفسیر ، یا مجموعه آرای تفسیری مفسر اثرگذار پس از خود را می گویند.
در تالیفات و آثار علوم قرآنی از واژه هایی همچون: مکاتب تفسیری، روش های تفسیری ، مناهج تفسیر ، مدارس تفسیر ، اتجاهات تفسیر و الوان تفسیر استفاده شده است. از آن جا که مرز میان مفاهیم این واژه ها به دلیل قرابت معنایی، کاملا مشخص نشده و هریک برای معنای اصطلاحی متمایز از دیگر واژه ها تعین پیدا نکرده است، می توانند منشا اجمال و اشتباه و مغالطه شوند؛ از این رو، دقت در مراد و مقصود استعمال کنندگان این واژه ها در مقام مقایسه و تطبیق آرا و افکار، امری لازم است.
استعمال مکاتب تفسیری
برخی از نویسندگان با اعتراف به عدم استقرار معنای اصطلاحی ثابت و معین برای هر یک از این واژگان، کوشیده اند با توجه به معنای لغوی کلمات و مفردات استعمال شده در هر مورد، مناسب ترین معنای اصطلاحی این عناوین را عرضه کنند.مکاتب تفسیری می تواند در موارد ذیل استعمال شود:۱. نظریه های مختلفی که درباره چگونه تفسیر قرآن ابراز شده و شیوع یافته است؛۲. روش های مختلف مفسران در بیان معنای آیات قرآن؛۳. مجموعه آرای تفسیری یک مفسر در معانی آیات قرآن که مورد پذیرش جمعی از مفسران پس از او قرار گرفته است.
علت اختلاف روش های مفسران
عمده اختلاف روش های مفسران، از اختلاف نظریه آنان در چگونگی تفسیر قرآن نشات می گیرد؛ مثلا روش کسی که معتقد است قرآن تنها با روایات معصومان علیه السّلام قابل تفسیر است، با کسی که می گوید قرآن به چیزی جز خودش نیاز ندارد و آیات قرآن تنها باید با دیگر آیات تفسیر شود، قهرا مختلف خواهد بود.

[ویکی نور] مکاتب تفسیری نوشته آقای علی اکبر بابایی، کتابی است که به نقد و بررسی مکاتب مختلف تفسیری می پردازد.
این اثر در سه بخش ذیل به بحث و بررسی می پردازد:1-معرفی مفسران 2-معرفی و بررسی مکتب های تفسیری 3-معرفی و بررسی برخی از مهمترین تفاسیر مکتب های تفسیری.
مفهوم شناسی اصطلاحاتی چون:مکاتب تفسیری، مذاهب تفسیری، مدارس تفسیری، مناهج تفسیری، اتجاهات تفسیری و الوان تفسیر،دسته بندی مفسران به دو دسته:
دانش گروه اول و با کوششی که برای فهم معانی و معارف قرآن متحمل شده اند بیش از دیگران با معارف قرآن آشنا شده و توان تفسیر بخشی از آیات را پیدا کرده و در صدد تفسیر قرآن برآمده اند،دسته بندی تفاسیر به، تفاسیر اجتهادی قرآن به قرآن، تفاسیر اجتهادی روایی، تفاسیر اجتهادی ادبی، تفاسیر فلسفی و غیره، تفاسیر منسوب به امامان معصوم علیهم السلام، معرفی مکتب تفسیری مفسران آگاه به همۀ معانی قرآن، مفسران صحابی چون ابن عباس، ابن مسعود،أبیّ بن کعب و نیز مکاتب تفسیری ایشان، مفسران تابعی مانند مجاهد بن جبر مکّی، سعید بن جبیر، ابوحمزه ثمالی و...، معرفی مکاتب مختلف تفسیری چون: مکتب روایی محض و ادله طرفداران مکتب روایی محض، معرفی تفاسیر روایی محض و تقسیم آنها به:تفاسیر روایی اصلی و جوامع تفسیری، تفاوت تفسیرهای روایی اهل تسنن و شیعه، کاستی های مشترک تفاسیر روایی، تقسیم تفاسیر روایی اصلی به ضمنی و مستقل و...
مکاتب اجتهادی نیز بر حسب گرایشهای مختلف مفسران در اجتهاد به مکتب های اجتهادی روایی و...دسته بندی شده است.آن گاه هرمکتب را تعریف و دلایل مخالفان و موافقان آن بررسی و با توجه به قواعد روش شناسی تفسیر، نکات قوت و ضعف هریک را مشخص و استوارترین مکتب را معین کرده است.امتیاز این کتاب بر کتابهای پیشین در دسته بندی ابتکاری آن برای مکاتب، نقد و بررسی برخی آرای مطرح شده در منابع یاد شده و جامعیت بیشتر در ذکر و بررسی دلایل موافقان و مخالفان هرمکتب است.

[ویکی فقه] مکاتب تفسیری (کتاب). «مکاتب تفسیری» نوشته آقای علی اکبر بابایی، کتابی است که به نقد و بررسی مکاتب مختلف تفسیری می پردازد.
این اثر در سه بخش ذیل به بحث و بررسی می پردازد: ۱- معرفی مفسران ۲- معرفی و بررسی مکتب های تفسیری ۳- معرفی و بررسی برخی از مهمترین تفاسیر مکتب های تفسیری.
محتوای کتاب
مفهوم شناسی اصطلاحاتی چون: مکاتب تفسیری ، مذاهب تفسیری ، مدارس تفسیری ، مناهج تفسیری ، اتجاهات تفسیری و الوان تفسیر ، دسته بندی مفسران به دو دسته: ۱- مفسرانی که به همه معانی و معارف قرآن کریم و ظاهرو باطن آن آگاه بوده و توان تفسیر همه معانی و معارف واقعی آیات را داشته باشند. ۲- مفسرانی که به همه معانی و معارف قرآن و ظاهر و باطن آن آگاه نبوده اند، ولی با بهره گیری از دانش گروه اول و با کوششی که برای فهم معانی و معارف قرآن متحمل شده اند بیش از دیگران با معارف قرآن آشنا شده و توان تفسیر بخشی از آیات را پیدا کرده و در صدد تفسیر قرآن برآمده اند، دسته بندی تفاسیر به، تفاسیر اجتهادی قرآن به قرآن، تفاسیر اجتهادی روایی، تفاسیر اجتهادی ادبی، تفاسیر فلسفی و غیره، تفاسیر منسوب به امامان معصوم علیهم السلام، معرفی مکتب تفسیری مفسران آگاه به همه معانی قرآن، مفسران صحابی چون ابن عباس ، ابن مسعود ، ابی بن کعب و نیز مکاتب تفسیری ایشان، مفسران تابعی مانند مجاهد بن جبر مکی ، سعید بن جبیر ، ابو حمزه ثمالی و... ، معرفی مکاتب مختلف تفسیری چون: مکتب روایی محض و ادله طرفداران مکتب روایی محض ، معرفی تفاسیر روایی محض و تقسیم آنها به: تفاسیر روایی اصلی و جوامع تفسیری ، تفاوت تفسیرهای روایی اهل تسنن و شیعه ، کاستی های مشترک تفاسیر روایی ، تقسیم تفاسیر روایی اصلی به ضمنی و مستقل و...
ویژگی ها
۱- پژوهش حاضر دسته بندی جدیدی در معرفی مفسران نخستین به دست داده و از جهت محتوا نیز از نوآوری نسبی برخوردار است. در این کتاب مفسران قرآن کریم به دو دسته «آگاه به همه معانی قرآن» و «آگاه به بعضی از معانی قرآن» تقسیم شده اند. ۲- در این کتاب، مکاتب تفسیری به سه مکتب روایی محض، باطنی محض و اجتهادی تقسیم شده است. مکاتب اجتهادی نیز بر حسب گرایشهای مختلف مفسران در اجتهاد به مکتب های اجتهادی روایی و... دسته بندی شده است. آن گاه هرمکتب را تعریف و دلایل مخالفان و موافقان آن بررسی و با توجه به قواعد روش شناسی تفسیر، نکات قوت و ضعف هریک را مشخص و استوارترین مکتب را معین کرده است. امتیاز این کتاب بر کتابهای پیشین در دسته بندی ابتکاری آن برای مکاتب، نقد و بررسی برخی آرای مطرح شده در منابع یاد شده و جامعیت بیشتر در ذکر و بررسی دلایل موافقان و مخالفان هرمکتب است. ۳- همچنین، پژوهش حاضر از رعایت نظم منطقی و نقد نسبتا جامع و مبتنی بر معیارهای تثبیت شده، برخوردار است. در این کتاب نقد و بررسی هایی آمده است که در هیچ یک از منابع پیشین و کتابهای دیگر مانند: المفسرون حیاتهم و منهجهم ، آشنایی با تفاسیر قرآن مجید و... دیده نمی شود.
ساختار کتاب
...