مورچه

مور یا مورچه حشره ای اجتماعی ایست همانند زنبور عسل از راستهٔ نازک بالان که در میانه های دورهٔ کرتاسه یعنی حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ میلیون سال پیش تکامل یافته است. امروزه بیش از ۱۲٬۰۰۰ گونه مورچه طبقه بندی شده اند و حدس زده می شود این تعداد تا ۲۲٬۰۰۰ گونه نیز برسد. مورچه ها به راحتی از شاخک های آرنج دارشان، ساختار گره مانندشان، کمر باریک شان و حرکات موزون شان قابل شناسایی هستند. مورچه ها سه نوع خانه را برای خود انتخاب می کنند، مانند خانهٔ انسان، تپهٔ شنی یا خاکی و کلوخ. کلوخ به ترکیب شن و خاک می گویند که استحکام بیشتری در برابر باران و طوفان داشته باشد. بدن مورچه دارای سه قسمت اصلی است. سر، تنه ( یا بخش میانی ) ، پشت یا متازوم ( Metatasoma ) و تمامی پاها ( سه جفت ) به قسمت تنه متصل می شوند. [ ۱]
اندازهٔ اجتماع مورچه ها می تواند از چند ده مورچهٔ شکارچی در یک حفره تا چند میلیون مورچهٔ ساده و مورچهٔ نازای ماده و طبقه ای از کارگرها، سربازها و سایر گروه ها را در یک محدودهٔ جغرافیایی وسیع شامل شود. همچنین اجتماع مورچه ها شامل تعدادی نر دارای نطفه و همچنین یک یا چند ماده که توانایی بارور شدن دارند و ملکه نامیده می شوند، می شود. همچنین گاهی اجتماع مورچه ها یک ابرجامعه توصیف شده است، زیرا مورچه ها در آن با یکدیگر کار می کنند و از اجتماع خود دفاع می کنند.
تقریباً تمام مناطق کرهٔ زمین به جز قطب شمال و قطب جنوب و مناطقی مانند جزایر دور افتاده و غیرقابل دسترسی، مورچه وجود دارد. مورچه به بیشتر محیط زیست های زمین چیره گشته است و در بیشتر محیط زیست ها توانایی زندگی دارد. این موجود ۱۵–۲۰٪ موجودات زندهٔ خشکی زی زمین را تشکیل می دهد. علت موفقیت آن ها به زندگی اجتماعی، توانایی بالای انطباق پذیری و توانایی تغییر دادن محیط زیست شان و بهره برداری از منابع و دفاع از یکدیگر برمی گردد. انواع مورچه ها به صورت های مختلفی مانند زندگی انگلی و برده داری، همزیستی مسالمت آمیز و … تکامل یافته اند.
جامعهٔ مورچه ها دارای سیستم تقسیم کار، ارتباط میان اشخاص و توانایی حل مشکلات پیچیده است. این تشابه با جوامع انسانی سال هاست که الهام بخش و موضوع مطالعات بوده است.
خیلی از تمدن های انسانی از مورچه ها در مراسم مذهبی، تغذیه و موارد پزشکی سود می جویند. برخی از گونه ها بخاطر نقشی که در کنترل زیستی آفت ها ایفا می کنند بسیار ارزشمند هستند، هرچند توانایی آن ها برای استفاده از منابع باعث تعارض آن ها با انسان ها شده است. آن ها می توانند به محصولات کشاورزی صدمه زده و وارد خانه ها شوند.

مورچه (ant)
حشره ای متعلق به تیرۀ مورچگان، و راستۀ نازک بالان. زنبورهای عسل و زنبورهای معمولی نیز در همین راسته قرار دارند. مورچه ها با کمری مشخص و شاخک هایی گرزمانند متمایز می شوند. حدود ۱۰هزار گونه از مورچه ها شناسایی شده اند. همه اجتماعی اند و لانه های متفاوتی می سازند. مورچه ها در همه جای دنیا، به جز در نواحی قطبی، یافت می شوند. گمان می رود حدود ۱۰ تریلیون (۱۰۱۹) مورچه در جهان زندگی کند. رفتار مورچه ها پیچیده و به نفع کلنی است. مورچه ها مسیر بین لانه و غذا را با کمک وضع تابش نور، نیروی جاذبه، که اندام های حسی مخصوص آن در مفاصل پاهایشان واقع است، و نشانه های شیمیایی پیدا می کنند.نقش های تخصص یافته. جوامع مورچه شامل کارگرها، ماده های بدون بال نازا و مشابه هم است، امّا در بعضی گونه ها «سربازها» نیز وجود دارند که با سری بزرگ مشخص می شوند.
ماده های بارور. تعداد آن ها کمتر و معمولاً بال دارند. نرها، که آن ها نیز بال دار و کوچک تر از ماده هایند، با ماده ها در زمان معینی از سال لانه را به منظور پرواز جفت گیری ترک می کنند. نرها بعد از جفت گیریِ در حال پرواز می میرند. ملکه ها بعد از لقاح مستقر می شوند و بال هایشان را از دست می دهند؛ سپس تخم ریزی می کنند تا کلنی جدیدی بسازند. تخم ها به نوزادهایی کرمی شکل تبدیل می شوند، و بعداً درون پیله هایی ابریشمی قرار می گیرند. سپس، بالغ و از پیله خارج می شوند.
گونه های مشخص. برخی گونه ها جنگجویند، بعضی از آن ها، مثل چوپان، دسته های شته را دنبال می کنند و ترشحی شیرین، موسوم به «عسلک»، جمع آوری می کنند. مورچه های جنگی در امریکای جنوبی و مورچه های رانندۀ افریقایی، به صورت دسته های ایلی در ستون های عظیم حرکت می کنند. این مورچه ها در مسیر خود جانوران دیگر را مهار یا نابود می کنند. مورچه های برگ بُر جنس Atta، از قطعات برگ برای پرورش قارچ خوراکی در «باغچه های» زیرزمینی استفاده می کنند. عمق این باغچه ها گاهی به ۵ متر و مساحت آن ها به صدها متر مربع می رسد. مورچه های بافنده Oecophylla، از نوزادهایشان، که ابریشم تولید می کنند، به منزلۀ پل زنده برای چسباندن لبه های برگ ها و ایجاد لانه استفاده می کنند. مورچه های دزد دورگۀ اروپایی و آسیایی Formica sanguinea، برای تشکیل پیله، به لانۀ گونه های دیگر مثل Formica fusca، حمله می برند و وقتی از تخم درآمدند بالغان را به منزلۀ «برده» به کار می گیرند. در میان مورچه های عسل، برخی از کارگرها منبع بزرگ عسل اند. بزرگ ترین جامعۀ مورچه های شناسایی شده، حدود ۳ میلیون نمونه را دربرمی گیرد. یکی از این جوامع در کوه های ژورا واقع در شرق فرانسه است. این جامعه ۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و شامل ۱,۲۰۰ تپۀ مورچه ایِ به هم پیوسته است.