موحد بودن پدر حضرت ابراهیم

[ویکی فقه] یکی از پرسش های اساسی آن است که آیا پدر حضرت ابراهیم موحد بوده است یا نه و نام پدر حضرت ابراهیم چیست؟
عده ای از اهل سنت معتقدند پدر حضرت ابراهیم بت پرست و نام او نیز آزر بود.
گروهی دیگر از اهل سنت و همه شیعیان بر آنند که پدر و مادر و اجداد و جدات هیچ یک از پیامبران و از آن جمله پدر حضرت ابراهیم مشرک و بت پرست نبوده، بلکه همه آنان موحد و خداپرست بودند و نام پدر آن حضرت نیز تارخ بوده است.
تبیین قرآنی مساله
شاید سرچشمه این اختلاف آیاتی باشد که در این باره در قرآن وجود دارد؛ زیرا در قرآن از شخصی به نام آزر تعبیر به أب شده است که معمولاً (بدون قرینه) به معنای پدر استعمال می شود؛ از این رو لازم است این آیات را بیان نموده سپس با بررسی و تحلیل آنها به پاسخ سؤال بپردازیم.
در چهار آیه از قرآن از آزر تعبیر به أب شده است.
الف. “و استغفار ابراهیم برای پدرش «عمویش آزر»، فقط به خاطر وعده‏ای بود که به او داده بود (تا وی را به سوی ایمان جذب کند) امّا هنگامی که برای او روشن شد که وی دشمن خدا است، از او بیزاری جست به یقین، ابراهیم مهربان و بردبار بود”
ب. ” (به خاطر بیاورید) هنگامی را که ابراهیم به پدرش «عمویش‏» “آزر” گفت: “آیا بت هایی را معبودان خود انتخاب می‏کنی؟! من، تو و قوم تو را در گمراهی آشکاری می‏بینم”.
ج. ” و به خاطر بیاور هنگامی را که ابراهیم به پدرش آزر
بر اساس نشانه ها و شواهدی که در ذیل بیان می کنیم روشن می شود که، منظور از “أب” در این آیات پدر نبوده، بلکه عموی آن حضرت بوده است.
۱٫ روایاتی که از پیامبر (ص) از طریق شیعه و سنی نقل شده که اجداد پیامبر (ص) تا حضرت آدم همه موحد بودند.
راویان شیعه و سنی نقل کرده اند که پیامبر (ص) فرمود: “لم أزل أنقل من أصلاب الطاهرین إلی أرحام المطهرات”؛ دائما از صلب های پاک به رحم های پاک انتقال پیدا می کردم.
و در حدیثی دیگر فرمود: “لم یزل ینقلنی اللَّه من اصلاب الطاهرین الی ارحام المطهرات حتی اخرجنی فی عالمکم هذا لم یدنسنی بدنس الجاهلیة”؛ همواره خداوند مرا از صلب پدران پاک به رحم مادران پاک منتقل می‏ساخت، و هرگز مرا به آلودگی های دوران جاهلیت آلوده نساخت.
بدیهی است هنگامی که پیامبر اسلام از نسل حضرت اسماعیل و ابراهیم (ع) است به طور طبیعی پدر حضرت ابراهیم از اجداد پیامبر ما محسوب می شود که مطابق حدیث مذکور نمی تواند مشرک باشد؛ از این رو معنای أب در این آیه شریفه نمی تواند “پدر” باشد، بلکه به معنای دیگری که معمولاً عرب در آن معانی به کار می برد (عمو یا پدر زن یا …) باید حمل شود.
۲٫ خداوند در قرآن اسماعیل را با وجود این که عموی حضرت یعقوب است به عنوان پدر ایشان معرفی می کند: “آیا هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟! در آن هنگام که به فرزندان خود گفت: پس از من، چه چیز را می‏پرستید؟ گفتند: خدای تو، و خدای پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم”.
در این آیه کلمه (أب- پدر) بر جد و عمو و پدر واقعی اطلاق شده؛ از این رو اگر گفته شود “آزر” که در قرآن از آن تعبیر به “أب” شده، منظور عموی پیامبر است، مطابق فرهنگ تعبیرات قرآن این تعبیر ادعای بدون دلیل نیست .
۳٫ پدر حقیقی ابراهیم (ع) شخص دیگری غیر از آزر بوده است، اما قرآن از او اسم نبرده، بلکه روایات ما اسم او را “تارخ” معرفی کرده و تورات نیز آن را تأیید نموده است‏. ام سلمه همسر گرامی پیامبر (ص) می گوید: از پیامبر (ص) شنیدم که فرمود: “…عدنان هوأد بن أدد بن الیسع بن الهم یسع بن سلامان بن نبت بن حمل بن قیدار بن إسماعیل بن إبراهیم (ع) بن تارخ بن تاخور بن ساروخ بن أرعواء بن فالغ بن عابر و هو هودع بن شالخ بن أرفخشد بن سام بن نوح (ع) بن لمک بن متوشلخ بن أخنوخ و یقال أخنوخ و هو إدریس بن یارد بن مهلائیل بن قینان بن أنوش بن شیث بن آدم (ع) أبی البشر”. بنابر این، پدر ابراهیم تارخ و آزر عموی او است.