مواهب علیه

[ویکی فقه] مواهب علیه (کتاب). «قرآن مجید مترجم مع تفسیر حسینی»، تفسیر ملا حسین واعظ کاشفی (درگذشته به سال ۹۱۰ ق) است که به همراه ترجمه شاه ولی الله محدث دهلوی منتشر شده است.
تفسیر کاشفی معروف به «مواهب علیه» یا «تفسیر حسینی» که به اختصار به عنوان «تفسیر ملا» هم شناخته می شود، در طول سال های ۸۹۷- ۸۹۹ ق، تالیف شده است. از آنجا که درباره ترجمه محدث دهلوی در کتاب شناسی قرآن مترجم دهلوی توضیحات لازم ذکر شده است، در اینجا تنها به بررسی تفسیر کاشفی می پردازیم. این تفسیر از زمان نگارش، مورد اقبالی عظیم واقع شده و پس از دقت در فهرست نسخه های خطی شاید بتوان گفت که از قرن دهم به بعد هیچ تفسیری تا این اندازه نسخه برداری نشده است.
ساختار کتاب
کتاب در یک جلد با دیباچه و تفسیر سوره حمد آغاز و به سوره ناس ختم می شود و لذا تفسیر کاملی از قرآن کریم را در بر دارد. هر صفحه از کتاب به دو بخش تقسیم شده است که در قسمت بالای هر صفحه از کتاب آیات قرآن کریم به همراه ترجمه و در قسمت پائین نیز تفسیر کاشفی آمده است. نثر روان و موجز کاشفی در این کتاب باعث شده که در حجم نسبتا کم، مطالب فراوانی گنجانده شود.
گزارش محتوا
با وجود اینکه کاشفی خود در بسیاری از علوم مختلف تفسیر خبره بود، اما در این تفسیر به ندرت به موضوعات زبان شناسی، واژه شناسی، حقوقی و کلامی می پردازد که خود به اطلاعاتی گسترده در زمینه معارف اسلامی نیاز دارد. در عوض کاشفی ترجمه ای با توضیحی از آیات قرآن را به فارسی ساده و موجز، با نقل قول هایی برگزیده از دیگر آثار تفسیری و نظم و نثر اهل طریقت، در هم آمیخته تا تفسیری کاملا کوتاه و موجز از کل قرآن فراهم آورد. کاشفی نوشته های خود را در زمینه تفسیر، با یک تفسیر بزرگ و جامع تحت عنوان « جواهر التفسیر لتحفة الامیر » آغاز کرد. در مقدمه این تفسیر، کاشفی سبب نگارش آن را این گونه بیان می کند که چون فرصت نیافته جواهر التفسیر را تمام کند، تفسیری مختصر نوشته است. هرچند کاشفی قصد داشت تفسیری بر کل قرآن بنویسد، اما بعد از اینکه به ابتدای سوره چهارم رسید، نگارش جواهر التفسیر را ناتمام گذاشت، اما چندین سال بعد تفسیری بسیار موجزتر به نام «مواهب علیه» نوشت. او در مواهب، مانند « کشف الاسرار » میبدی، مطالب عامیانه را با مطالب اهل طریقت، تلفیق کرد، اما آن دو را به روشنی از یکدیگر جدا نساخت. کاشفی علاوه بر نقل بسیاری از منابع میبدی، بعدا سخنان شخصیت هایی از متصوفه، همچون ابن عربی، عبدالرزاق کاشانی و صدرالدین قونوی و شیوخی از فرقه های کبرویه و نقشبندیه را بدان ها افزود. همچنین از اشعار فارسی خواجه عبدالله انصاری هروی ، ابوالمجد سنایی ، فریدالدین عطار و... ابیاتی نقل کرد.
← اهمیت مواهب علیه
...

مَواهِبِ عَلِیّه
تألیف ملاحسین کاشفی در ۸۹۹ق، کتابی به فارسی، در تفسیر قرآن. این تفسیر را تفسیر حسینی نیز می گویند. کاشفی، این کتاب را، تلویحاً به نام وزیر دانشمند تیموری، امیرعلی شیر نوایی، «مواهب علیّه» نامیده است. این تفسیر خلاصه ای از تفسیر دیگر او، به نام جواهرالتفسیر است. این تفسیر از تفاسیر نمونۀ عصر تیموریان است و مؤلف، در شیوۀ نگارش این تفسیر از روش اهل سنت پیروی کرده است. در آغاز تفسیر، نام سوره و تعداد آیات آمده است. سپس با آوردن ترجمۀ آیات و شرح مختصری از مفهوم آیه به بحث های اخلاقی، عقیدتی و تاریخی اشاره می کند. روش کاشفی در این تفسیر جنبۀ عرفانی و ادبی دارد. این تفسیر به زبان های پشتو و اردو ترجمه شده و با تصحیح محمدرضا جلالی نائینی در ۴ جلد چاپ و منتشر شده است (۱۳۱۷ش).