موانع فهم حدیث

[ویکی فقه] بهره مندی از زلال نصوص دینی ، یعنی قرآن و سنّت، وابسته به تحقّق شرایط و فقدان موانع است. فهم کننده باید از یک سو توانایی هایی را در خود حاصل کند و از دگر سو، موانع خنثی کننده آن را از خود بپیراید. به عبارتی،«برطرف ساختن موانع» به همان اندازه«فراهم بودن توانایی ها و شرایط»، در فهم درست نصوص نقش دارد. گرچه مسئله شرایط و موانع فهم، موضوعی فراگیر است و در حوزه معرفت شناسی و شناخت از آن سخن می رود و اندیشمندان مسلمان نیز به خوبی آن را وارسی کرده اند، اما شاخه های مختلف معرفت می تواند شرایط و موانع ویژه خود را داشته باشد،و در اینجا سخن از شرایط و موانع در حوزه نصوص دینی و به ویژه حدیث است.
شرایطی که در فهم درست حدیث تأثیر دارد، عبارت است از:
۱ توجه به عرف زمان شارع در فهم لغات و ساختارها؛
۲ نگاه مجموعی به روایات؛
۳ اجتهاد در فهم نصوص؛
۴ شناخت اهداف شریعت و اصول مسلّم دینی؛
۵ شناخت تاریخ صدور روایات؛
۶ شناخت موارد نقل به معنا؛
۷ آشنایی با تعارض احادیث و چگونگی حل آن؛
۸ شناخت روایات تقیه ای؛
۹ شناخت ناسخ و منسوخ در احادیث؛
۱۰ آگاهی از مضامین مختلف احادیث، چون: معارف، اخلاق، آداب و… و ضوابط هر یک.

موانع فهم حدیث
موانع فهم می توانند خنثاگر همه شرایط و زمینه ها باشند؛ و گرچه نتیجه وجود آنها محرومیت از معرفت صحیح است، اما این، همه خسارت نیست! چرا که: آنکه شرایط را فراهم نساخت و نفهمید، سرمایه اش از کف نرفته و عنوان علم و عالم را در معرض اتهام قرار نداده است؛ بر خلاف آنکه زمینه ها را آماده کرد و شرایط را مهیا ساخت، ولی به خاطر وجود موانع، آن همه را هدر داد. از این رو، شناخت موانع و پیراستن آنها، کم اهمیت تر از شناخت شرایط و به کارگیری زمینه ها نیست.
اینک، به اجمال، برخی موانع را مرور می کنیم.

← متأثر بودن از فرهنگ های غیر دینی
۱. ↑ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۳۰؛ ده گفتار، شهید مطهّری، ص۸۹۲. ↑ مسئله حجاب، ص۲۰۵۳. ↑ بحارالأنوار،ج۴۷، ص۲۴۸، ح۱۱۴. ↑ جاذبه و دافعه علی(ع)، ص۱۶۶۵. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۵۰۶. ↑ همان، خطبه ۱۳۸۷. ↑ اشاره به احادیثی است که در آنها این تعبیر آمده است:السلطان ظلّ اللّه فی الارض.(بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۵۴، ح۶۹).۸. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۴۰

منبع
...