[ویکی فقه] مواسات در فرهنگ اسلامی و سیره نبوی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است، از نظر حضرت رسول تکافل و یاری کردن برادران دینی و اهتمام به امور آنان و مواسات با ایشان از والاترین عبادت ها و نشانه کمال بندگی حق است تا آنجا که ایمان حقیقی را در گرو مواسات می داند.
مواسات در لغت به معنای مساعدت، دستگیری، همیاری، تعاون، برابر داشتن، غمخواری، یاریگری، مددکاری، مشارکت و سهیم ساختن در مال آمده است. پس بنابر، اصل مواسات باید مسلمانان، نیازمندان و دوستان را شریک و سهیم در مال و معاش خود دانسته و نیاز آنان را بر آورده سازد، همچنین با آنها اظهار همدردی نموده، خود را شریک در مشکلات آنان قراردهد و یکی از مفاهیم مهم ارزشی که در نظام اخلاقی دین اسلام و سیره نبوی به آن توجه و سفارش فراوان شده است همین «مواسات» است.
پیامبر اسوه تکافل و مواسات
مواسات در فرهنگ اسلامی و سیره نبوی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است، چنانکه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) هدف از آفرینش خود را به کمال رساندن انسانها می داند و می فرماید: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق؛ تنها برای گسترش و به نهایت رسانیدن مکارم و نیکویی های اخلاق برانگیخته شده ام.»از نظر حضرت رسول تکافل و یاری کردن برادران دینی و اهتمام به امور آنان و مواسات با ایشان از والاترین عبادت ها و نشانه کمال بندگی حق است تا آنجا که ایمان حقیقی را در گرو مواسات می داند و می فرماید:«من واسی الفقیر و النصف الناس من نفسه فذلک المؤمن حقاً؛ کسی که با فقیر مواسات کند و با مردم از جانب خود انصاف نماید، او مؤمن حقیقی است.»در دین اسلام به مسلمانان توصیه شده است که غافل از یاد نیازمندان جامعه نبوده و آنان را فراموش نکنند، مومنین را به کمک کردن و مهرورزی با هم و مواسات با نیازمندان و عطوفت با یکدیگر تشویق و ترغیب نموده است.پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) سفارش های فراوانی به مسلمانان نموده تا نسبت به زندگی و مشکلات آنان و مسائل یکدیگر بی اعتنا نباشند و همیشه مسلمانان را به یاری یکدیگر و تعاون و مواسات تشویق می کرد، چنانکه خطاب به اهل مدینه می فرمود: «مؤمنان دوستان و سرپرستان یکدیگرند. مؤمنان نباید شخص عیالمند و قرض دار را به حال خویش رها سارند، بلکه باید به او کمک کنند، مسلمانان باید افراد از پای درآمده را یاری کنند. همسایه مانند خود انسان است نباید به او ضرری برسد.» پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در این مورد می فرماید:«من اصبح ولایهتمّ باُمور المسلمین فلیس منهم... هرکس شب را به روز برساند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد از آنان نیست.»همچنین می فرماید:«ومن سمع رجلاً ینادی: یا لًلمسلمین فلًم یجبه فلیس بمسلم؛ هرکس صدای کمک خواهی مردی را بشنود که فریاد می زند، مسلمانان به دادم برسید جوابش ندهد و به او کمک نکند، مسلمان نیست.»در ارتباط با مواسات و احساس همدردی و رفع مشکلات یکدیگر فرمودند:«مًثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم وتعاطفهم مثل الجسد اذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالسّهر والحمّی؛ مثل مومنان در پیوند و دوستی و محبت و رحمت به هم و اهمیت دادن به سرنوشت یکدیگر مثل یک پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اجزای پیکر با آن اظهار همدردی می کنند.»پایه های حکومت اسلام در مدینه با مواسات و همکاری همه ی مسلمانان، استقرار یافت و مشکلات اولیه با احساس همدردی و مشارکت و سهیم ساختن دیگران در مال و زندگی مرتفع شد و اگر تعاون، همکاری و مواسات بین انصار و مهاجرین در صدر اسلام وجود نمی داشت، مهاجرینی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند، به تنهایی قادر به حل مشکلات شان نبودند.
مواسات انصار با مهاجران
بر اساس تعالیم قرآن و رهنمودها و ارشادهای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) مواساتی که انصار با مهاجرین کردند، برای همیشه، الگویی برای تمام مسلمانان شد، مسلمانانی که برای پیوستن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) خانه و کاشانه و تمام دارایی خود را ترک، و گروه گروه به مدینه هجرت کرده بودند چون مسکن و ماوایی نداشتند و انصار آنان را در خانه های پناه داده و با ایشان مواسات می کردند، آنان را در خانه و کاشانه و مال و دارایی خود شریک کردند. خانه هایی زیادی بودند که مهاجران در آن به صورت مشترک زندگی می کردند که در اینجا فقط به دو نمونه اشاره می شود.۱.منزل سعد بن خیثمة اخی بنی النجار، این خانه به «بیت العزاب» معروف شده بود؛ زیرا افراد مجرد از مهاجرین در آنجا زندگی می کردند. ۲.منزل بنی جَحْجبی که در اختیار منذر بن محمد بن عقبة، بود. زبیر بن عوام، با همسرش اسماء بنت ابی بکر، و ابو سبرة بن ابی وهب با همسرش ام کلثوم بنت سهیل، در این خانه زندگی می کردند. از دیگر نمونه های مهم ایثار، فداکاری و مواسات انصار، داستان «سعد بن ربیع» انصاری است. وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بین او و «عبدالرحمن بن عوف» که از مهاجرین مکه بود پیمان برادری بست، بعد از مراسم اخوت، سعد خطاب به عبدالرحمن گفت: «برادر! من ثروت مندترین فرد انصار هستم آماده ام مال خود را با تو نصف نمایم و دو همسر دارم که حاضرم هرکدام را که تو بپسندی طلاق دهم، تا پس از پایان عدّه طلاق ، او را به همسری خویش انتخاب نمایی!» عبدالرحمن در حق او دعا نمود و گفت: «خداوند به مال و خاندانت برکت دهد، مرا بدانها نیازی نیست، تو فقط راه کسب و کار در بازار را به من یاد بده، تا از طریق کسب و کار برای خود روزی فراهم کنم.» آنان چون محصول خرمای خود را برداشت می کردند، آن را به دو بخش تقسیم کرده و نصف بیشتر آن را به برادران مهاجر خود می دادند و از این کار جز رضای خدا و بهشت او به چیز دیگری چشم نداشتند.
رفع مشکلات مردم با تعاون و همکاری
...
مواسات در لغت به معنای مساعدت، دستگیری، همیاری، تعاون، برابر داشتن، غمخواری، یاریگری، مددکاری، مشارکت و سهیم ساختن در مال آمده است. پس بنابر، اصل مواسات باید مسلمانان، نیازمندان و دوستان را شریک و سهیم در مال و معاش خود دانسته و نیاز آنان را بر آورده سازد، همچنین با آنها اظهار همدردی نموده، خود را شریک در مشکلات آنان قراردهد و یکی از مفاهیم مهم ارزشی که در نظام اخلاقی دین اسلام و سیره نبوی به آن توجه و سفارش فراوان شده است همین «مواسات» است.
پیامبر اسوه تکافل و مواسات
مواسات در فرهنگ اسلامی و سیره نبوی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است، چنانکه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) هدف از آفرینش خود را به کمال رساندن انسانها می داند و می فرماید: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق؛ تنها برای گسترش و به نهایت رسانیدن مکارم و نیکویی های اخلاق برانگیخته شده ام.»از نظر حضرت رسول تکافل و یاری کردن برادران دینی و اهتمام به امور آنان و مواسات با ایشان از والاترین عبادت ها و نشانه کمال بندگی حق است تا آنجا که ایمان حقیقی را در گرو مواسات می داند و می فرماید:«من واسی الفقیر و النصف الناس من نفسه فذلک المؤمن حقاً؛ کسی که با فقیر مواسات کند و با مردم از جانب خود انصاف نماید، او مؤمن حقیقی است.»در دین اسلام به مسلمانان توصیه شده است که غافل از یاد نیازمندان جامعه نبوده و آنان را فراموش نکنند، مومنین را به کمک کردن و مهرورزی با هم و مواسات با نیازمندان و عطوفت با یکدیگر تشویق و ترغیب نموده است.پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) سفارش های فراوانی به مسلمانان نموده تا نسبت به زندگی و مشکلات آنان و مسائل یکدیگر بی اعتنا نباشند و همیشه مسلمانان را به یاری یکدیگر و تعاون و مواسات تشویق می کرد، چنانکه خطاب به اهل مدینه می فرمود: «مؤمنان دوستان و سرپرستان یکدیگرند. مؤمنان نباید شخص عیالمند و قرض دار را به حال خویش رها سارند، بلکه باید به او کمک کنند، مسلمانان باید افراد از پای درآمده را یاری کنند. همسایه مانند خود انسان است نباید به او ضرری برسد.» پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در این مورد می فرماید:«من اصبح ولایهتمّ باُمور المسلمین فلیس منهم... هرکس شب را به روز برساند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد از آنان نیست.»همچنین می فرماید:«ومن سمع رجلاً ینادی: یا لًلمسلمین فلًم یجبه فلیس بمسلم؛ هرکس صدای کمک خواهی مردی را بشنود که فریاد می زند، مسلمانان به دادم برسید جوابش ندهد و به او کمک نکند، مسلمان نیست.»در ارتباط با مواسات و احساس همدردی و رفع مشکلات یکدیگر فرمودند:«مًثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم وتعاطفهم مثل الجسد اذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالسّهر والحمّی؛ مثل مومنان در پیوند و دوستی و محبت و رحمت به هم و اهمیت دادن به سرنوشت یکدیگر مثل یک پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اجزای پیکر با آن اظهار همدردی می کنند.»پایه های حکومت اسلام در مدینه با مواسات و همکاری همه ی مسلمانان، استقرار یافت و مشکلات اولیه با احساس همدردی و مشارکت و سهیم ساختن دیگران در مال و زندگی مرتفع شد و اگر تعاون، همکاری و مواسات بین انصار و مهاجرین در صدر اسلام وجود نمی داشت، مهاجرینی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند، به تنهایی قادر به حل مشکلات شان نبودند.
مواسات انصار با مهاجران
بر اساس تعالیم قرآن و رهنمودها و ارشادهای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) مواساتی که انصار با مهاجرین کردند، برای همیشه، الگویی برای تمام مسلمانان شد، مسلمانانی که برای پیوستن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) خانه و کاشانه و تمام دارایی خود را ترک، و گروه گروه به مدینه هجرت کرده بودند چون مسکن و ماوایی نداشتند و انصار آنان را در خانه های پناه داده و با ایشان مواسات می کردند، آنان را در خانه و کاشانه و مال و دارایی خود شریک کردند. خانه هایی زیادی بودند که مهاجران در آن به صورت مشترک زندگی می کردند که در اینجا فقط به دو نمونه اشاره می شود.۱.منزل سعد بن خیثمة اخی بنی النجار، این خانه به «بیت العزاب» معروف شده بود؛ زیرا افراد مجرد از مهاجرین در آنجا زندگی می کردند. ۲.منزل بنی جَحْجبی که در اختیار منذر بن محمد بن عقبة، بود. زبیر بن عوام، با همسرش اسماء بنت ابی بکر، و ابو سبرة بن ابی وهب با همسرش ام کلثوم بنت سهیل، در این خانه زندگی می کردند. از دیگر نمونه های مهم ایثار، فداکاری و مواسات انصار، داستان «سعد بن ربیع» انصاری است. وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بین او و «عبدالرحمن بن عوف» که از مهاجرین مکه بود پیمان برادری بست، بعد از مراسم اخوت، سعد خطاب به عبدالرحمن گفت: «برادر! من ثروت مندترین فرد انصار هستم آماده ام مال خود را با تو نصف نمایم و دو همسر دارم که حاضرم هرکدام را که تو بپسندی طلاق دهم، تا پس از پایان عدّه طلاق ، او را به همسری خویش انتخاب نمایی!» عبدالرحمن در حق او دعا نمود و گفت: «خداوند به مال و خاندانت برکت دهد، مرا بدانها نیازی نیست، تو فقط راه کسب و کار در بازار را به من یاد بده، تا از طریق کسب و کار برای خود روزی فراهم کنم.» آنان چون محصول خرمای خود را برداشت می کردند، آن را به دو بخش تقسیم کرده و نصف بیشتر آن را به برادران مهاجر خود می دادند و از این کار جز رضای خدا و بهشت او به چیز دیگری چشم نداشتند.
رفع مشکلات مردم با تعاون و همکاری
...
wikifeqh: مواسات_در_سیره_نبوی