مواد مغذی

مواد مغذی ( به انگلیسی: Nutrient ) ، به اجزای مفید در غذای مصرفی یک موجود زنده ( ارگانیسم ) گفته می شود که آن موجود برای زنده ماندن و رشد خود به آن مواد نیازمند است. «درشت مغذی ها» حجمِ اصلیِ انرژیِ موردِ نیازِ سیستمِ سوخت وسازِ بدنِ موجودِ زنده را، برای ادامهٔ امور زندگیش فراهم می کنند، در حالی که عناصری که مصرف کم تری دارند: «ریز مغذی ها»، ارائهٔ کوفاکتورهای فرعی ضروری را که برای سوخت وساز بدن اجرا می شود بر عهده دارند. هر دو نوع از مواد مغذی را می توان از محیط زیست به دست آورد. [ ۱] میکرو المان ها برای ساخت و ترمیم بافت ها و تنظیم فرایندهای بدن به کار می روند، در حالی که درشت مغذی ها به انرژی تبدیل می شوند و این گونه از آن ها استفاده می گردد؛ مورد استفادهٔ آن ها انرژی است.
روش مصرف مواد مغذی برای گیاهان و حیوانات متفاوت است. گیاهان مواد مغذی مورد نیاز خود را به طور مستقیم توسط ریشه ها از خاک، و از طریق برگ های خود از جوّ می گیرند. حیوانات و آغازیان سیستم گوارشی ویژه ای دارند که کار شکستن درشت مغذّی ها را برای تولید انرژی، و عناصر کم مصرف را برای هر دوی؛ سوخت وساز بدن و آنابولیسم ( سنتز سازنده ) در بدن، انجام می دهد.
موادآلی مغذی از کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ( یا بلوک های ساختمانی آن، اسیدهای آمینه ) ، و ویتامین تشکیل یافته اند. ترکیبات شیمیایی آلی مانند مواد معدنی در مواد مغذی معدنی، آب ( H2O ) و اکسیژن نیز ممکن است مواد مغذی در نظر گرفته شوند. [ ۲] یک مادهٔ مغذی زمانی که «ضروری» در نظر گرفته شود، لازم است که از یک منبع خارجی تأمین شود، زیرا که؛ یا ارگانیسم نمی تواند آن را سنتز کند، یا مقداری که می سازد کافی نیست. مواد مغذی مورد نیاز در اندازه های بسیار ناچیز؛ همان عناصر با مصرف کم یا «ریزمغذی» ها هستند، در حالی که مواد مغذی مورد نیاز در مقدار بالا «درشت مغذی» ها نامیده می شوند. تأثیر مواد مغذی به دُز آن مواد وابسته است. «کمبود» نارسایی و ناکافی بودنِ مواد مغذی در ارگانیسم است. [ ۳]
درشت مغذی ها را از راه های مختلفی می توان تعریف کرد. [ ۴]
• عناصر شیمیایی: بیشترین اندازهٔ مصرف برای انسان از این گروه، کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن، فسفر و سولفور است که به این شش عنصر «CHNOPS» هم گفته می شود.
• در میان ترکیبات شیمیایی انسان بزرگترین مقدار مصرف را برای تأمین انرژی فله کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها دارند. آب و اکسیژن اتمسفری نیز باید به خاطر میزان مصرف زیادی که دارند در همین رده گروه بندی شوند، اما همیشه «مواد غذایی» یا «مواد مغذی» در نظر گرفته نمی شوند.
• کلسیم، نمک ( سدیم و کلرید ) ، منیزیم و پتاسیم ( همراه با فسفر و گوگرد ) هم گاهی به لیست درشت مغذی ها اضافه می شوند زیرا آن ها در مقادیر زیاد در مقایسه با سایر ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز هستند. آن ها گاهی به عنوان مواد مغذی معدنی اشاره می شود