مهد علیا

[ویکی فقه] مهدعلیا، ملکۀ ایران در دورۀ محمدشاه قاجار، مادر ناصرالدین شاه و از زنان مؤثر در حکومت ایران بود.
جهان خانم، مشهور به نواب و ملقب به مهدعلیا، در ۱۲۲۰ به دنیا آمد. پدر او محمدقاسم قاجار قوانلو (ظهیرالدوله) (متوفی ۱۲۶۴) بود و مادرش، بیگم جان خانم، دختر فتحعلی شاه قاجار از همسرش بدر جهان جهان خانم در ۱۲۳۴ با محمدمیرزا، پسر عباس میرزا نایب السلطنه، ازدواج کرد. ظاهراً همسرش توجه وعلاقۀ چندانی به وی نداشت. ازدواج محمدشاه با خدیجه خانم، از کردهای چهریق، که شاه به وی علاقۀ خاصی داشت، خشم مهدعلیا را برانگیخت و از جمله اقدامات او پس از مرگ همسرش، محدود ساختن این زن و پسر او، عباس میرزا ملک آرا، بود
مسئله ولیعهدی
ثمرۀ این ازدواج دو فرزند بود: ناصرالدین میرزا، که در ۶ صفر ۱۲۴۷به دنیا آمد و عزت الدوله، که در ۱۲۵۰ زاده شد. با مرگ محمدشاه در۱۲۶۴ و با توجه به دور بودن ولیعهد و سکونتش در تبریز، مهدعلیا برای بر تخت نشستن پسرش تلاش کرد و مدبرانه بر امور مسلط گردید. وی، با فرستادن چاپار، خبر مرگ شاه را به تبریز رساند وعلیقلی میرزا اعتضادالسلطنه را به وزارت خود تعیین کرد. سپس، به درخواست بزرگان قاجار، مانند میرزا یوسف مستوفی الممالک، عباسقلی جوانشیر و محمدحسن سردار ایروانی و نیز با توجه به پیشینۀ مناسبات نه چندان نیکویش با حاجی میرزا آقاسی (صدراعظم محمدشاه)، فرمان برکناری وی را با دستخط خود صادر نمود مهدعلیا در خلأ قدرت حدوداً دو ماهه در تهران و در غیاب شاه جدید، به خوبی از عهدۀ ادارۀ امور برآمد و با شورشیان مقابله کرد
تضاد مهد علیا با امیر کبیر
با بر تخت نشستن ناصرالدین شاه، بر قدرت و نفوذ مهدعلیا افزوده شد، اما سیاست صدراعظم شاه جوان (امیرکبیر) با منافع برخی، از جمله مهدعلیا، تضاد داشت؛ امیرکبیر برای محدود ساختن نفوذ مهد علیا و شاهزادگان و کارگزاران او کوشید. همچنین به شاه پیشنهاد کرد که مهدعلیا را به قم بفرستد و به قولی، امیرکبیر حتی پیشنهاد قتل او را به شاه داده بود. مهدعلیا با بدخواهان امیرکبیر همواره دسیسه چینی می کرد. او به میرزا آقاخان نوری – که در کاشان در تبعید به سر می برد و از مخالفان امیرکبیر بود – یاری رساند تا به تهران بیاید و در برکناری و قتل امیر با وی مساعدت کند. سرانجام، مهدعلیا موفق شد فرمان برکناری امیرکبیر را در ۱۹ محرم ۱۲۶۸ از شاه بگیرد. اندکی بعد، شاه فرمان قتل امیر را نیز صادر کرد، که مهدعلیا را در صدور آن مؤثرترین فرد دانسته اند
قتل امیر کبیر
...