منتهی المطلب

[ویکی فقه] منتهی المطلب (کتاب). مؤلف کتاب منتهی المطلب جمال الدین ابو منصور حسن بن یوسف بن مطهر حلی اسدی، معروف به علامۀ حلّی ( م ۷۲۶ ق). کتاب« منتهی المطلب» یکی از جامع ترین و مبسوط ترین کتب فقه مقارنه ای و استدلالی در زمان خود است. این کتاب از نظر عمق مباحث علمی و جامعیت تعریفات و تفاصیل مطالب و هم چنین کیفیت تقسیمات و تنویع منظم و منسجم، کم نظیر می باشد. علامه حلّی که از بزرگترین فقهای امامیّه در طول تاریخ می باشد از نظر سبک استنباط و استدلال در زمان خود و بعد از آن، تحولی عظیم ایجاد نموده است.
شیخ جمال الدین، ابو منصور، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلّی ملقب به علامۀ حلّی و علامه( علی الإطلاق ) در ۲۷ رمضان سال ۶۴۷ ه ق به دنیا آمد و در ۲۱ محرم سال ۷۲۶ ه ق در حلّۀ مزیدیه وفات نمود و در یکی از صحن های روضۀ امیر المؤمنین علی علیه السلام در نجف اشرف دفن گردید.
← شخصیت علمی
در ابتدای تألیف کتب فقهی در صدر اسلام ، این کتب عبارت از یک سلسله مجموعه های روایت و حدیث بود که با سلسله سند به ائمۀ اطهار علیهم السلام اتصال و استناد داده می شد. پس از سه قرن، فقها مطالب فقهی را از قالب روایات و احادیث و ذکر سلسله سند خارج نموده و الفاظ صادر از مصادر تشریع را بدون استناد به امام و در لباس فتوا عرضه نمودند که در اصطلاح آن را« فقه منصوص » یا« أصول متلقاة » گویند.در مرحلۀ بعد دو نوع فقه در کنار هم ظهور پیدا کردند:الف- یک نوع فقه استنباطی بود که بر اساس قواعد کلی و نصوص عام کتاب و سنت و ادلۀ عقلی به استنباط و افتاء در احکام مستحدثه پرداخته می شد.ب- نوع دیگر فقه تطبیقی یا مسائل الخلاف بود که در آن پس از جمع آوری آراء مختلف فقهی مختلف با مقایسۀ ادله و براهین هر کدام از آنان به ارزش گذاری و مقایسۀ بین آنها پرداخته می شد.
اهمیت و اعتبار
کتاب« منتهی المطلب» یکی از جامع ترین و مبسوط ترین کتب فقه مقارنه ای و استدلالی در زمان خود است. این کتاب از نظر عمق مباحث علمی و جامعیت تعریفات و تفاصیل مطالب و هم چنین کیفیت تقسیمات و تنویع منظم و منسجم، کم نظیر می باشد. علامه حلّی که از بزرگترین فقهای امامیّه در طول تاریخ می باشد از نظر سبک استنباط و استدلال در زمان خود و بعد از آن، تحولی عظیم ایجاد نموده است.وی به دلیل کثرت و تنوع تألیفات فقهی و نگارش کتب فقهی: - مختصر همچون« تبصرة المتعلمین» و« إرشاد الأذهان»، - و متوسط همچون« قواعد الأحکام» و« تحریر الأحکام»، - و مفصّل همچون« منتهی المطلب» و« مختلف الشیعة» و« تذکرة الفقهاء»، در تاریخ فقه از سایر علماء و بزرگان متمایز شده و در واقع حلقۀ واسطه بین قدماء و متأخرین از فقهاء می باشد. هر کدام از کتب فقهی مفصل وی دارای سبک خاصی می باشد کتاب« مختلف الشیعة» به صورت فقه مقارنه ای در داخل مذهب امامیه،« تذکرة الفقهاء» در محدودۀ معین در خارج از مذهب،« منتهی المطلب» در سطح وسیع و فراگیر خارج از فقه امامیّه تدوین شده است.مؤلف در خطبۀ کتاب می نویسد: کتابنا هذا لا یخلو عن مطالب دقیقة و مباحث عمیقة، لم توجد فی شی ء من صحف الأوّلین و لم تسطر فی دفاتر الأقدمین، لما استنبطناه من فکرنا و نظرنا، فنذکر الخلاف الواقع بین الأصحاب مع ذکر حججهم و الرد علی الفاسد منها.
تاریخ تألیف
...