منابع اجتهاد فقه شیعه

[ویکی فقه] منابع اجتهاد فقه شیعه عبارت است از: قرآن، حدیث، عقل، اجماع.
با وفات رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) و صحابه کرام و تابعین صحابه و در پی گسترش کمّی و کیفی قلمرو حکومت اسلامی و پیدایش مراکز متعدّد تمدّن در حوزه این قلمرو وسیع، اختلاف و تشتّت آراء در مسائل شرعی، با شدت بیشتری بروز کرد و ضرورتِ تعیین ضوابطی برای تشخیص احکام شرع احساس گردید. اهل سنّت، در برخورد با مسائل دینی نوین، چون نتوانستند پاسخ مشکلات را در کتاب و سنّت رسول الله (صلّی الله علیه و آله)، که منابع منحصر استنباط احکام، در دیدگاه آنان بود، بیابند، به «اجتهاد به رای»، «قیاس»، «استحسان»، «مصالح مرسله» و «سد ذرایع» روی آوردند. در مقابل، فقه پویای شیعه امامیه، به پیروی از سیره نبوی (صلّی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السّلام)، با بهره گیری از اجتهادات فقهای بزرگ که منطبق با شرایط و مقتضیات هر زمان، منحنی بالندگی را پیمود و می توان مدعی شد که در کلیه شئون پاسخگوی معضلات و مشکلات است. با وجود این که منابع اصلی استنباط احکام در نظر اهل سنّت و شیعه، واحد است؛ امّا علمای شیعه با استفاده صحیح از این منابع بر شکوفایی فقه پویا، افزودند.ذیلا این منابع را بررسی می نماییم:
کتاب الهی
مراد از کتاب، همان « کتاب الله» که بر پیامبر اسلام، حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله)، نازل شده، می باشد. و اسم آن قرآن گذاشته شده است و هیچ دخالتی برای پیامبر (صلّی الله علیه و آله)، در الفاظ و اسلوب آن نیست، بنابراین آنچه بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله) نازل شده و پیامبر (صلّی الله علیه و آله) با اسلوب خود، آن را بیان نموده اند و نیز احادیث قدسی و همچنین کتب آسمانی دیگر، مثل تورات، انجیل و زبور، قرآن نیستند.
← ادله حجّیت کتاب
اصولی ها اتفاق دارند که سنّت بر آنچه از پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله)، اعم از گفتار یا فعل و یا تقریر، اطلاق می شود. لکن اختلاف شده، که آیا بر آنچه از صحابه و یا ائمه معصومین (علیهم السّلام) صادر شده نیز سنّت اطلاق می شود یا نه؟ ما دلیل معتبری بر این که آنچه از صحابه صادر شده سنّت باشد و آن را حجت بدانیم، در دست نداریم و حجیت سنّت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) هم بین شیعه و اهل سنّت اتفاقی است؛ لذا در حجیت سنّت ائمه هدی (علیهم السّلام) بحث می نماییم.
← ادله حجیّت سنّت در قرآن
...