[ویکی فقه] ملل و نحل (المِلل و النَّحَل)، کتابی از محمدبن عبدالکریم شهرستانی (متوفی ۵۴۸)، به عربی، در معرفی دین ها و فرقه ها می باشد.
الملل در عصر مؤلفش اثری بدیع و پرنفوذ بود و درحوزۀ ادیان و عقاید، دانشنامه ای واقعی به شمار می رفت که از آثار مشابه پیشین- مانند الفرق بین الفرق عبدالقاهر بغدادی (متوفی ۴۲۹) و الفصل بین الملل و الاهواء و النحل ابن حزم (متوفی ۴۵۶) - رویکرد عینی تری داشت.این ویژگی، البته بدین معنا نیست که مؤلف از همۀ نحله ها با ارزش و اعتباری یکسان سخن گفته است.
محتوا
شهرستانی در این کتاب، که مشهورترین اثر اوست، عقاید آیین ها و نحله های مختلف را به شیوه ای سنجیده گزارش کرده است.شهرستانی انسان ها را به دو گروه تقسیم کرده است: پیروان ادیان دارای کتاب («اهل الدیانات و الملل») مانند یهودیان، مسیحیان، مسلمانان، زردشتیان، مانویان، و پیروان عقاید خودسرانه («اهل الاهواء و النحل») نظیر فیلسوفان، دهریان، صابئین مذکور در قرآن، بت پرستان و برهمنان می باشد.گروه نخست، یعنی اهل دیانات، کسانی اند که از کتاب های مُنزَّل و وحیانی (تورات، اناجیل و قرآن) یا آثاری مانند کتاب های مانی و اوستا و امثال آن ها پیروی می کنند.گروه دوم، یا اهل اهوا، به جای آن که اعتقاد خویش را از مرجعی گرفته باشند، به باورهای بشری و میل و هوای شخصی تکیه دارند و به خودرأیی («الاستبداد بالرأی») دچارند. شهرستانی عقاید و آموزه ها را در سلسله مراتبی از پیش تعیین شده تنظیم و عرضه کرده است.او در هر فصل و بخش از این کتاب به تدریج از مباحث کلی تر و عام به طرف مباحث جزئی و خاص پیش رفته است.شهرستانی در زمان خود انسانی با اندیشۀ باز و عاری از تعصب بود و می کوشید عقاید گروه های مختلف را به دقت، مطابق آنچه در متون شان دیده می شود، نشان دهد.در الملل توصیف باورهای متعدد دینی با تحلیل های انتقادی از آن وجوهی که مؤلف آن ها را غیرعقلانی تلقی کرده درآمیخته است.بنابر آنچه در الملل آمده، این کتاب در حدود سال ۵۲۱ در دوره ای از رونق و شکوفایی فکری نوشته شده است.
روش شناسی کتاب
شهرستانی دیدگاه اصلی هر فرقه را توضیح داده و روش او بیش تر فلسفی و فکری است تا تاریخی.شیوۀ گزارش او از عقاید، غالباً به روش مورخی که به تاریخچۀ اندیشه ها با قید زمان و مکان معین می پردازد، شباهتی ندارد، بلکه در تلقی او این عقاید به منزلۀ پاسخ های ممکن به سؤال هایی است که فیلسوف در قلمرو مابعدالطبیعه از خود می پرسد.بخش هایی از کتاب به طرز مشهودی نامتناسب اند.مثلاً قسمت مربوط به اسلام ۱۳۵ صفحه است، اما بخش یهودیان و مسیحیان از ۱۸ صفحه تجاوز نمی کند.بخش دوم که دربارۀ فیلسوفان است ۱۸۰ صفحه است و نزدیک به نیمی از آن به ابن سینا اختصاص دارد، اما بخش راجع به ادیان هند از ۱۵ صفحه فراتر نمی رود.
قرابت شهرستانی به سنت شیعه
...
الملل در عصر مؤلفش اثری بدیع و پرنفوذ بود و درحوزۀ ادیان و عقاید، دانشنامه ای واقعی به شمار می رفت که از آثار مشابه پیشین- مانند الفرق بین الفرق عبدالقاهر بغدادی (متوفی ۴۲۹) و الفصل بین الملل و الاهواء و النحل ابن حزم (متوفی ۴۵۶) - رویکرد عینی تری داشت.این ویژگی، البته بدین معنا نیست که مؤلف از همۀ نحله ها با ارزش و اعتباری یکسان سخن گفته است.
محتوا
شهرستانی در این کتاب، که مشهورترین اثر اوست، عقاید آیین ها و نحله های مختلف را به شیوه ای سنجیده گزارش کرده است.شهرستانی انسان ها را به دو گروه تقسیم کرده است: پیروان ادیان دارای کتاب («اهل الدیانات و الملل») مانند یهودیان، مسیحیان، مسلمانان، زردشتیان، مانویان، و پیروان عقاید خودسرانه («اهل الاهواء و النحل») نظیر فیلسوفان، دهریان، صابئین مذکور در قرآن، بت پرستان و برهمنان می باشد.گروه نخست، یعنی اهل دیانات، کسانی اند که از کتاب های مُنزَّل و وحیانی (تورات، اناجیل و قرآن) یا آثاری مانند کتاب های مانی و اوستا و امثال آن ها پیروی می کنند.گروه دوم، یا اهل اهوا، به جای آن که اعتقاد خویش را از مرجعی گرفته باشند، به باورهای بشری و میل و هوای شخصی تکیه دارند و به خودرأیی («الاستبداد بالرأی») دچارند. شهرستانی عقاید و آموزه ها را در سلسله مراتبی از پیش تعیین شده تنظیم و عرضه کرده است.او در هر فصل و بخش از این کتاب به تدریج از مباحث کلی تر و عام به طرف مباحث جزئی و خاص پیش رفته است.شهرستانی در زمان خود انسانی با اندیشۀ باز و عاری از تعصب بود و می کوشید عقاید گروه های مختلف را به دقت، مطابق آنچه در متون شان دیده می شود، نشان دهد.در الملل توصیف باورهای متعدد دینی با تحلیل های انتقادی از آن وجوهی که مؤلف آن ها را غیرعقلانی تلقی کرده درآمیخته است.بنابر آنچه در الملل آمده، این کتاب در حدود سال ۵۲۱ در دوره ای از رونق و شکوفایی فکری نوشته شده است.
روش شناسی کتاب
شهرستانی دیدگاه اصلی هر فرقه را توضیح داده و روش او بیش تر فلسفی و فکری است تا تاریخی.شیوۀ گزارش او از عقاید، غالباً به روش مورخی که به تاریخچۀ اندیشه ها با قید زمان و مکان معین می پردازد، شباهتی ندارد، بلکه در تلقی او این عقاید به منزلۀ پاسخ های ممکن به سؤال هایی است که فیلسوف در قلمرو مابعدالطبیعه از خود می پرسد.بخش هایی از کتاب به طرز مشهودی نامتناسب اند.مثلاً قسمت مربوط به اسلام ۱۳۵ صفحه است، اما بخش یهودیان و مسیحیان از ۱۸ صفحه تجاوز نمی کند.بخش دوم که دربارۀ فیلسوفان است ۱۸۰ صفحه است و نزدیک به نیمی از آن به ابن سینا اختصاص دارد، اما بخش راجع به ادیان هند از ۱۵ صفحه فراتر نمی رود.
قرابت شهرستانی به سنت شیعه
...
wikifeqh: ملل_و_نحل