مقنع

مُقَنَّع ( ـ۱۶۱ق)
هاشم کازکی مروزی بلخی ، معروف به المقنع، مدعی نبوت و مبارز ملی ایرانی. از یک چشم کور بود و چون بسیار زشت سیما می نمود، سر و روی خود را می پوشاند و از همین روی به المقنع (= نقابدار) شهرت داشت . نخست از سران سپاه ابومسلم بود و پس از مرگ او دعوی پیامبری کرد و مدعی شد به صورت آدم ، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد(ص) و ابومسلم درآمده است. در امور اجتماعی پیرو مزدک بود و به اشتراک اموال اعتقاد داشت. امیر خراسان نگهبانانی بر کرانه جیحون گمارده بود تا از گذر مقنع به آن سوی جیحون جلوگیری کنند، اما او با همراهانش توانست از جیحون گذشته و به کش برود. بی درنگ مردم، به ویژه کشاورزان، به او پیوستند. در این جا بر کوه سام دژی بود بسیار استوار. به دستور مقنع بنایی را بر آن افزودند. پیروان او که سپیدجامگان نامیده می شدند چنان افزایش گرفتند که مهدی ، خلیفۀ عباسی ، وزیر خود جبرئیل بن یحیی را برای مقابله با المقنع روانه بخارا کرد. جبرئیل و حسین بن معاذ امیر بخارا چهار ماه با سپیدجامگان جنگیدند و سرانجام به دژ یورش بردند و آن را به آتش کشیدند. یاران مقنع بر در دژ گرد آمدند و با لابه خواستار دیدار او شدند. او پیغام داد که هرکه او را بیند تاب نیاورد و در دم می میرد. سرانجام روز خاصی را تعیین کرد و دستور داد صد تن از زنانی که در دژ بودند، گرد هم آیند. هر یک با آینه ای در دست بر پشت بام دژ شوند و به هنگام برآمدن خورشید و تابیدن نور آن بر زمین ، آینه ها را به گونه ای در دست بگیرند که پیرامون آن نور باران شود. مردم پنداشتند که این نور از صورت مقنع منعکس می شود، از این رو بر ایمانشان افزود. سرانجام پس از مدت ها محاصره امیر هرات کار را بر مقنع تنگ کرد و لشکریان او پراکنده شدند. او به همۀ زنان درون دژ زهر داد تا به دست دشمن نیفتند، سپس دستور داد سه روز، تنوری را روشن کنند، روز سوم به نزدیک آن تنور رفت و جامه بیرون آورد و خویشتن را در تنور انداخت. گویند دودی برآمد و او ناپدید شد.

مقنع (المقنع). مُقْنِع (المُقْنِع)
(یا: المقنع فی فروع الحنبلیة) تألیف عبدالله بن قدامه، کتابی به عربی، در فقه حنبلی. کتابی معروف که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. عبدالرحمن بن قدامه، برادرزادۀ مؤلف، پس از آن که کتاب را نزد عمویش قرائت کرد، به نوشتن شرحی بر آن پرداخت. سپس افزون بر چندین شرح و تعلیق، بارها تلخیص شد. شرح ابن مفلح با نام المبدع، شرح ابن مغلی با نام تنقیح المشبع فی تحریر احکام المقنع و شرح شمس الدین محمد بن ابی الفتح با نام المطلع علی ابواب المقنع از جمله شروح آن است.