[ویکی نور] مقدمه بر المشاعر صدرالمتالهین شیرازی (ملاصدرا). مقدمه بر المشاعر صدرالمتألهین شیرازی (ملاصدرا) ترجمه فارسی کتابی است که هانری کربن آن را نوشته است. کتاب کربن، مقدمهای است بر «المشاعر» صدرالدین شیرازی، ترجمه به فارسی و نوشتن پیشگفتار این اثر را دکتر کریم مجتهدی انجام داده است. متن فارسی کتاب المشاعر هم به شرح بدیع الملک میرزا عمادالدوله به کتاب ضمیمه شده است.
در مقدمهای که کریم مجتهدی بر این اثر نوشته، ابتدا به اهمیت فلسفه صدرایی و نقش هانری کربن در شناخت و تفسیر حکمت و عرفان اسلامی اشاره شده و سپس ویژگیهای این شرح چنین توضیح داده شده است؛ «متنى که از هانرى کربن در اینجا ترجمه مىگردد، همانطوری که اشاره شد در واقع فقط مقدمهاى است که براى ترجمهاى که از متن عربى «المشاعر»- با توجه به متن فارسى بدیع الملک میرزا- به زبان فرانسه کرده برشته تحریر درآورده است. همانطوری که خوانندگان ملاحظه خواهند فرمود این مقدمه از چندین قسمت تشکیل شده که در هر یک بهتناسب مسائل خاص، درباره زندگانى و آثار و افکار ملاصدرا تحقیق و بحث شده است و هر قسمت شامل پانویسها و توضیحات مفیدى است که احاطه محقق و مترجم فرانسوى را بر موضوعات و همچنین موضع شخصى او را در پارهاى از مسائل نشان مىدهد. کربن در این گروه از پانویسها اشاره به مشکلاتى مىکند که در برگرداندن اصطلاحات دقیق فنى عربى و گاهى فارسى به زبان فرانسه وجود دارد، خاصه اگر به نظر مفسران بعدى ملاصدرا توجه بشود و همچنین اگر بتوان کل آن اصطلاحات را احتمالاً مفتاحى دانست که براى ورود غربیان به فضاى فکرى فیلسوف شیعى ایرانى و فهم درست آن لازم است. در این صورت اخیر مىبایستى بهناچار زمینه مناسب موردنیاز در ذهن خوانندگان غربى فراهم آورده شود تا بار معناى الفاظ و کلمات حتّى المقدور افزایش یابد؛ زیرا کوشش، عملاً فقط در نشان دادن اوصاف اصیل تفکر شرقى نیست بلکه مهمتر از آن سعى در پیدا کردن ریشههاى مشترک احتمالى میان دو سنّت شرقى و غربى است که بر اساس آن بتوان نوعى محاوره میان آن گروه از متفکرانى که با وجود بعد وسیع مکانى و زمانى، به خانواده روحى و معنوى واحدى تعلق دارند و نوعى همزبانی که نتیجه همدلى است برقرار ساخت.»
وی همچنین درباره ترجمه فارسی این اثر چنین مینگارد: «طبیعى است که چنین برنامه عظیمى بر مشکلات ترجمه متن فرانسه به زبان فارسى بیشازپیش مىافزاید و از این لحاظ نگارنده این سطور علاوه بر اشتباهات احتمالى خود، به عدم توانایى علمى و ذوقى خود نیز معترف است و تصور نمىکند که متن فارسى او تمام ظرایف و ریزهکاریهای متن فرانسه را منعکس کرده باشد. بااینحال اگر در این ترجمه گاهى یک کلمه افزایش و یا کاهش یافته و یا کلمهاى به معنای بسیار خاص، غیرمتداول لحاظ شده، در عوض، کوشش اصلى بر این بوده است که روح فلسفى متن حفظ شود و نظر کربن نسبت به فلسفه ملاصدرا به نحو کلى و بالأخص در مورد متن «المشاعر» تحریف و یا به فراخور سلیقههاى رایج در جامعه کنونى ما تغییر داده نشود بدون اینکه الزاماً نظر به جانبداری از آنها باشد. نگارنده با کوشش صادقانهاى که براى ترجمه این متن کرده است، امید دارد که در بزرگداشت فیلسوف متألّه ایرانى که بدون شک اصلیترین و مؤثرترین متفکر دورههاى متأخر کشور ماست، سهمى- هرچند بسیار جزئى و ناچیز- از آن خود کرده باشد. تا چه مقبول افتد و نظرها چه باشد»
شرح رسالة المشاعر ملا صدرا
در مقدمهای که کریم مجتهدی بر این اثر نوشته، ابتدا به اهمیت فلسفه صدرایی و نقش هانری کربن در شناخت و تفسیر حکمت و عرفان اسلامی اشاره شده و سپس ویژگیهای این شرح چنین توضیح داده شده است؛ «متنى که از هانرى کربن در اینجا ترجمه مىگردد، همانطوری که اشاره شد در واقع فقط مقدمهاى است که براى ترجمهاى که از متن عربى «المشاعر»- با توجه به متن فارسى بدیع الملک میرزا- به زبان فرانسه کرده برشته تحریر درآورده است. همانطوری که خوانندگان ملاحظه خواهند فرمود این مقدمه از چندین قسمت تشکیل شده که در هر یک بهتناسب مسائل خاص، درباره زندگانى و آثار و افکار ملاصدرا تحقیق و بحث شده است و هر قسمت شامل پانویسها و توضیحات مفیدى است که احاطه محقق و مترجم فرانسوى را بر موضوعات و همچنین موضع شخصى او را در پارهاى از مسائل نشان مىدهد. کربن در این گروه از پانویسها اشاره به مشکلاتى مىکند که در برگرداندن اصطلاحات دقیق فنى عربى و گاهى فارسى به زبان فرانسه وجود دارد، خاصه اگر به نظر مفسران بعدى ملاصدرا توجه بشود و همچنین اگر بتوان کل آن اصطلاحات را احتمالاً مفتاحى دانست که براى ورود غربیان به فضاى فکرى فیلسوف شیعى ایرانى و فهم درست آن لازم است. در این صورت اخیر مىبایستى بهناچار زمینه مناسب موردنیاز در ذهن خوانندگان غربى فراهم آورده شود تا بار معناى الفاظ و کلمات حتّى المقدور افزایش یابد؛ زیرا کوشش، عملاً فقط در نشان دادن اوصاف اصیل تفکر شرقى نیست بلکه مهمتر از آن سعى در پیدا کردن ریشههاى مشترک احتمالى میان دو سنّت شرقى و غربى است که بر اساس آن بتوان نوعى محاوره میان آن گروه از متفکرانى که با وجود بعد وسیع مکانى و زمانى، به خانواده روحى و معنوى واحدى تعلق دارند و نوعى همزبانی که نتیجه همدلى است برقرار ساخت.»
وی همچنین درباره ترجمه فارسی این اثر چنین مینگارد: «طبیعى است که چنین برنامه عظیمى بر مشکلات ترجمه متن فرانسه به زبان فارسى بیشازپیش مىافزاید و از این لحاظ نگارنده این سطور علاوه بر اشتباهات احتمالى خود، به عدم توانایى علمى و ذوقى خود نیز معترف است و تصور نمىکند که متن فارسى او تمام ظرایف و ریزهکاریهای متن فرانسه را منعکس کرده باشد. بااینحال اگر در این ترجمه گاهى یک کلمه افزایش و یا کاهش یافته و یا کلمهاى به معنای بسیار خاص، غیرمتداول لحاظ شده، در عوض، کوشش اصلى بر این بوده است که روح فلسفى متن حفظ شود و نظر کربن نسبت به فلسفه ملاصدرا به نحو کلى و بالأخص در مورد متن «المشاعر» تحریف و یا به فراخور سلیقههاى رایج در جامعه کنونى ما تغییر داده نشود بدون اینکه الزاماً نظر به جانبداری از آنها باشد. نگارنده با کوشش صادقانهاى که براى ترجمه این متن کرده است، امید دارد که در بزرگداشت فیلسوف متألّه ایرانى که بدون شک اصلیترین و مؤثرترین متفکر دورههاى متأخر کشور ماست، سهمى- هرچند بسیار جزئى و ناچیز- از آن خود کرده باشد. تا چه مقبول افتد و نظرها چه باشد»
شرح رسالة المشاعر ملا صدرا