[ویکی فقه] مفهوم حصر و استثنا به اقوال پیرامون دلالت جمله حصر و استثنا بر نفی حکم از غیر محصور و غیر مستثنی اطلاق می شود.
یکی از اقسام مفهوم مخالف ، «مفهوم حصر و استثنا» بوده و به معنای دلالت التزامی جمله حصر و استثنا بر نفی طبیعی حکم از غیر محصور و غیر مستثنی است؛ برای مثال، در آیه : ﴿اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا﴾ ولیّ مسلمانان ، در خداوند ، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و امام علی علیه السّلام منحصر شده (مطابق شان نزول آیه) و از غیر آنها نفی شده است، و یا در مثال «جاء القوم الاّ زیداً» طبیعت حکم آمدن از زید نفی شده است.
معنای اعم و اخصّ
برخی از علما ، مانند « غزالی »، « آمدی » و « صاحب فصول » مفهوم حصر را از مفهوم استثنا مستقل دانسته اند، ولی اکثر علما معتقدند مفهوم حصر و استثنا یکی است و استثنا از این باب که مفید حصر است مفهوم دارد. به نظر می رسد این اختلاف مبتنی بر این مسئله است که از «حصر» معنای اعم اراده شود یا اخصّ. توضیح این که: حصر به معنای اخص ، همان « قصر » در اصطلاح اهل بلاغت ، و به معنای «اختصاص دادن چیزی به چیزی، و نفی آن از چیزهای دیگر» است (القصر فی الاصطلاح تخصیص شیء بشیء بعبارة مخصوصة). حصر به این معنا در مقابل استثنا است، اما حصر به معنای اعم شامل قصر و استثنا (که معنای مطابقی آن اخراج است) می شود.
ادوات حصر
ادوات حصر عبارت است از: اِلاّ، اِنّما، بَل و هیئت های دلالت کننده بر حصر.
← معانی لفظ اِلاّ
...
یکی از اقسام مفهوم مخالف ، «مفهوم حصر و استثنا» بوده و به معنای دلالت التزامی جمله حصر و استثنا بر نفی طبیعی حکم از غیر محصور و غیر مستثنی است؛ برای مثال، در آیه : ﴿اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا﴾ ولیّ مسلمانان ، در خداوند ، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و امام علی علیه السّلام منحصر شده (مطابق شان نزول آیه) و از غیر آنها نفی شده است، و یا در مثال «جاء القوم الاّ زیداً» طبیعت حکم آمدن از زید نفی شده است.
معنای اعم و اخصّ
برخی از علما ، مانند « غزالی »، « آمدی » و « صاحب فصول » مفهوم حصر را از مفهوم استثنا مستقل دانسته اند، ولی اکثر علما معتقدند مفهوم حصر و استثنا یکی است و استثنا از این باب که مفید حصر است مفهوم دارد. به نظر می رسد این اختلاف مبتنی بر این مسئله است که از «حصر» معنای اعم اراده شود یا اخصّ. توضیح این که: حصر به معنای اخص ، همان « قصر » در اصطلاح اهل بلاغت ، و به معنای «اختصاص دادن چیزی به چیزی، و نفی آن از چیزهای دیگر» است (القصر فی الاصطلاح تخصیص شیء بشیء بعبارة مخصوصة). حصر به این معنا در مقابل استثنا است، اما حصر به معنای اعم شامل قصر و استثنا (که معنای مطابقی آن اخراج است) می شود.
ادوات حصر
ادوات حصر عبارت است از: اِلاّ، اِنّما، بَل و هیئت های دلالت کننده بر حصر.
← معانی لفظ اِلاّ
...
wikifeqh: مفهوم_نفی_و_اثبات