[ویکی فقه] مفهوم آیه تطهیر. «إِنَّما یریدُ اللّهُ لِیذهِبَ عَنکمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ و یطَهِّرَکم تَطهِیرًا». بخش دوم آیه ۳۳ احزاب به « آیه تطهیر » شهرت یافته است.
این آیه با «إِنَّما» که به تصریح لغویان، برای حصر است، آغاز شده و انحصار اراده الهی به آنان را بیان می کند. تقدیم جار و مجرور (عنکم) بر مفعولٌ به (الرجس) و نیز اعراب نصب (أهل البیت) که مفید اختصاص است، بر این تأکید می افزاید. تعبیر «یطهِّرکم» در پی «لِیذهِبَ عَنکم الرِّجسَ» تأکیدی بر طهارت و پاکیزگی به دنبال دور شدن پلیدی ها است و «تَطهِیرًا» که مفعول مطلق است نیز تأکیدی دیگر برای طهارت به شمار می رود. «الرِجسَ» که با الف و لام جنس است، هرگونه پلیدی فکری و عملی اعمّ از شرک ، کفر ، نفاق و جهل و گناه را در بر می گیرد.
اختلافات کلامی
این آیه، از جمله آیاتی است که مجادله های کلامی فراوانی را به همراه داشته است؛ زیرا شیعه با استناد به متن آیه و نیز روایات شأن نزول ، بر امامت و عصمت اهل بیت (علیهم السلام) و نیز اختصاص اهل بیت به خمسه طیبه استدلال کرده؛ درحالی که بسیاری از اهل سنّت چنین برداشتی را نپذیرفته و با استفاده از قبل و بعد آیه که درباره همسران پیامبر است، همسران را نیز از «أَهلَ البَیتِ» به شمار آورده اند. برای تبیین و تفسیر آیه، در ابتدا باید معنای اراده الهی (یریدُ اللّهُ ...) مشخّص و در مرحله بعد، مقصود از«أَهلَ البَیتِ» روشن شود.
شایستگی ذاتی اهل بیت
اراده الهی، یا تکوینی است، یعنی در پی آن، متعلّق اراده الزاماً محقّق می شود، مانند این که خداوند اراده کرد آتش بر ابراهیم (علیه السلام) سرد و بی ضرر شود، و این اراده بی درنگ محقّق شد: «إِذَا أَرَادَ شَیئًا أَن یقولَ لهُ کن فَیکون» یا تشریعی است؛ یعنی اراده، با وقوع مقصود ملازم نیست؛ مانند اراده و خواست خداوند در انجام واجبات و پرهیز از محرمات که ممکن است در موارد فراوانی محقّق نشود. اراده در این آیه، تکوینی است، نه تشریعی؛ یعنی خداوند اراده کرده که اهل بیت پیامبر از هرگونه پلیدی دور باشند و آنان را پاک و پاکیزه قرار داده است و در پی این اراده، دوری از آلودگی ها و صفت طهارت برای آنان تحقّق یافته است؛ زیرا اراده تشریعی خداوند مبنی بر دور بودن از پلیدی ها و پاکیزگی انسان ها با انجام تکالیف، به اهل بیت پیامبر اختصاص ندارد؛ بلکه خداوند اراده کرده است همه انسان ها از پلیدی ها برحذر و به طهارت و پاکیزگی متّصف باشند؛ چنان که در دستور به غسل و وضو می فرماید: خداوند به این وسیله می خواهد شما مسلمانان را پاک کند: «مَا یریدُ اللّهُ لِیجعلَ عَلیکم مِن حَرج و لکن یریدُ لِیطهِّرَکم...».
قدرت و اختیار در انجام گناه
...
این آیه با «إِنَّما» که به تصریح لغویان، برای حصر است، آغاز شده و انحصار اراده الهی به آنان را بیان می کند. تقدیم جار و مجرور (عنکم) بر مفعولٌ به (الرجس) و نیز اعراب نصب (أهل البیت) که مفید اختصاص است، بر این تأکید می افزاید. تعبیر «یطهِّرکم» در پی «لِیذهِبَ عَنکم الرِّجسَ» تأکیدی بر طهارت و پاکیزگی به دنبال دور شدن پلیدی ها است و «تَطهِیرًا» که مفعول مطلق است نیز تأکیدی دیگر برای طهارت به شمار می رود. «الرِجسَ» که با الف و لام جنس است، هرگونه پلیدی فکری و عملی اعمّ از شرک ، کفر ، نفاق و جهل و گناه را در بر می گیرد.
اختلافات کلامی
این آیه، از جمله آیاتی است که مجادله های کلامی فراوانی را به همراه داشته است؛ زیرا شیعه با استناد به متن آیه و نیز روایات شأن نزول ، بر امامت و عصمت اهل بیت (علیهم السلام) و نیز اختصاص اهل بیت به خمسه طیبه استدلال کرده؛ درحالی که بسیاری از اهل سنّت چنین برداشتی را نپذیرفته و با استفاده از قبل و بعد آیه که درباره همسران پیامبر است، همسران را نیز از «أَهلَ البَیتِ» به شمار آورده اند. برای تبیین و تفسیر آیه، در ابتدا باید معنای اراده الهی (یریدُ اللّهُ ...) مشخّص و در مرحله بعد، مقصود از«أَهلَ البَیتِ» روشن شود.
شایستگی ذاتی اهل بیت
اراده الهی، یا تکوینی است، یعنی در پی آن، متعلّق اراده الزاماً محقّق می شود، مانند این که خداوند اراده کرد آتش بر ابراهیم (علیه السلام) سرد و بی ضرر شود، و این اراده بی درنگ محقّق شد: «إِذَا أَرَادَ شَیئًا أَن یقولَ لهُ کن فَیکون» یا تشریعی است؛ یعنی اراده، با وقوع مقصود ملازم نیست؛ مانند اراده و خواست خداوند در انجام واجبات و پرهیز از محرمات که ممکن است در موارد فراوانی محقّق نشود. اراده در این آیه، تکوینی است، نه تشریعی؛ یعنی خداوند اراده کرده که اهل بیت پیامبر از هرگونه پلیدی دور باشند و آنان را پاک و پاکیزه قرار داده است و در پی این اراده، دوری از آلودگی ها و صفت طهارت برای آنان تحقّق یافته است؛ زیرا اراده تشریعی خداوند مبنی بر دور بودن از پلیدی ها و پاکیزگی انسان ها با انجام تکالیف، به اهل بیت پیامبر اختصاص ندارد؛ بلکه خداوند اراده کرده است همه انسان ها از پلیدی ها برحذر و به طهارت و پاکیزگی متّصف باشند؛ چنان که در دستور به غسل و وضو می فرماید: خداوند به این وسیله می خواهد شما مسلمانان را پاک کند: «مَا یریدُ اللّهُ لِیجعلَ عَلیکم مِن حَرج و لکن یریدُ لِیطهِّرَکم...».
قدرت و اختیار در انجام گناه
...
wikifeqh: مفهوم_آیه_تطهیر