مفهوم ادب

[ویکی فقه] ادب خود نگه داری از نکوهیده ها و پای بندی به نیکی های کرداری و گفتاری می باشد.
اَدَب، مصدر ثلاثی مجرّد از باب فَعُلَ یفعُلُ و جمع آن، آداب است. اصل این واژه (أ د ب) به معنای دعا (فرا خواندن) بوده و اَدْب به معنای دعوت، و جمع کردن مردم بر سر سفره خود نیز از همین ریشه است. مفهوم متعارف اَدَب نیز با معنای لغوی آن ارتباط دارد. گویا، ادب سفره ای از نیکی ها است که مردم بر گرد آن جمع می شوند و همگان آن را نیکو می شمارند. این واژه در فارسی، با کلمات متعدّد دیگری مانند فرهنگ ، هنر ، خم و چم، حُسن معاشرت ، حُسن محضر، طور پسندیده، حرمت، پاس و ... ، پیوند معنایی دارد. تعاریف متعدّدی ازاینواژه درفرهنگ نامه های فارسی ارائه شده که در عمده آن ها، به عناصری مانند:نیکی احوال و رفتار پسندیده و شایسته بودن و حُسن معاشرت و رعایت حرمت اشخاص توجّه شده است.
کاربرد قرآنی
واژه اَدَب در قرآن به کار نرفته؛ ولی در آیات فراوانی، به مفهوم آن که مجموعه گسترده ای از روابط فردی و اجتماعی را دربرمی گیرد، اشاره شده است.در این مقاله، از پرداختن به حوزه های خاص مانند آداب عبادت ، آداب توبه ، آداب جنگ ، آداب تجارت و ... پرهیز، و به بحث از آداب عمومی بسنده می شود؛ مانند:آداب حضور در مکان های مقدّس، برخورد با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، برخورد با پدر و مادر ، برخورد پدر با فرزند، ورود به خانه دیگران، مهمانی، جای دادن به دیگران در مجالس، برخورد با نادانان، انفاق ، سلام کردن ، برخورد با مخالفان عقیدتی، به کار بردن الفاظ کنایی در مسائل جنسی، ورود به خلوت زن و شوهر، نامه نگاری، برخورد با مالیات دهندگان، راه رفتن، برخورد با خطاکاران، ادب شاگرد در برابر استاد و ادب برخورد با مرد نامحرم.
ادب حضور در مکان های مقدّس
یکی از آداب مورد توجّه قرآن، ادب حضور در مکان هایی است که نوعی تقدّس دارند. این مکان ها یا همانند مساجد و معابد از آغاز، مکانی مقدّس در نظر گرفته شده اند؛ چنان که خداوند به موسی (علیه السلام) فرمان می دهد هنگام حضور در سرزمین مقدّس «طُوی» کفش ها را درآورده، پای برهنه باشد:«فَاخلَع نَعلَیک اِنَّک بِالوادِ المُقَدَّسِ طُوًی» یا به واسطه حضور اولیای خاصّ الهی مانند پیامبران، قداست یافته اند؛ چنان که افراد با ایمان موظّف اند هنگام حضور درخانه های پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) ادب را رعایت کرده، با اجازه وارد شوند:«یاَیهَا الَّذینَ ءامَنوا لاتَدخُلوا بُیوتَ النَّبیِّ اِلاّ اَن یؤذَنَ لَکم ...». رعایت این ادب پس از رحلت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز نیکو شمرده شده است؛ چنان که در جوامع حدیثی شیعه، خواندن اذن دخول از آداب زیارت حضرت به شمار می رود و رعایت این ادب هنگام حضور در مرقدهای مطهر امامان (علیهم السلام) نیز سفارش شده است.
ادب برخورد با اولیای الهی
...