مفصل غضروفی

مَفصَلِ غُضروفی ( به انگلیسی: Cartilaginous joint ) ماده ای از جنس غضروف و اتصال دهنده بین دو قسمت استخوان در بدن است. مفاصل غضروفی از نوع نیمه متحرک ( آمفی آرتروز ) [ ۱] هستند. این مفاصل نسبت به مفاصل لیفی، تحرک بیشتری دارند، ولی در مقایسه با مفاصل زُلاله ای ( سینوویال ) از حرکت کمتری برخوردارند. ساختمان یک مفصل غضروفی، از غضروف شیشه ای ( هیالن، شفاف ) یا غضروف لیفی همراه با غضروف شیشه ای تشکیل شده است.
دو نوع مفصل غضروفی وجود دارد که عبارت اند از:
• مفصل غضروفی اولیه
• مفصل غضروفی ثانویه
در مفاصل غضروفی اولیه، بخش های استخوانی از طریق غضروف هیالن به یکدیگر متصل می گردند. به این گروه هم جوش غضروفی[ ۲] می گویند. برای نمونه، مفصل غضروف های دنده ای با استخوان جناغ ( مفاصل استرنوکندرال ) ، به جز دندهٔ اول.
در مفاصل غضروفی ثانویه، علاوه بر غضروف شیشه ای، غضروف لیفی ( فیبری ) نیز وجود دارد. سطوح مفصلی از غضروف شیشه ای پوشیده شده که به واسطه دیسک یا بالشتکی از غضروف لیفی به هم متصل می گردند. مفاصل غضروفی ثانویه را، التصاق ( سیمفیزیس ) [ ۳] می نامند. این مفاصل در خط وسط وجود دارند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مفاصل بین مهره ای جلویی که میان جسم مهره ها به واسطهٔ دیسک های بین مهره ای ایجاد می گردد.
• مفصل بین دو استخوان شرمگاهی از استخوان بی نام ( هیپ ) که التصاق شرمگاهی ( سیمفیزیس پوبیس ) را ایجاد می کنند.
غضروف مفصلی یک بافت بدون رَگ، سلول دار و غیرلنفاوی است که شامل مقدار زیادی کلاژن در یک ماتریکس پروتئوگلیکان است و باعث کاهش اصطکاک و افزایش مقاومت سایشی سطح مفصل می گردد. [ ۴]
با توجه به وجود بارهای کششی، فشاری و برشی بر روی غضروف مفصلی، در حین فعالیت روزانه، ایجاد نرمی و راحتی لغزش مفاصل بر روی یکدیگر از وظایف اصلی این بافت است. ساختار غضروف به شکلی است که در صورت آسیب و تخریب، بازسازی و ترمیم آن مشکل است؛ به عبارت دیگر غضروف مفصلی توانایی محدودی برای ترمیم مجدد دارد و این مسئله به خاطر عدم وجود رگ های خونی در بافت غضروف است که موجب عدم توانایی مورد نیاز برای رشد و ترمیم یاخته های غضروفی ( کندروسیت ها ) می گردد. [ ۴]
آزمایش ها نشان می دهند که آب می تواند در بافت های غضروفی جریان یابد. این خاصیت در غضروف مفصلی، نفوذپذیری هیدرولیکی نامیده می شود. وقتی غضروف فشرده می شود، سیال داخل آن به بیرون حرکت می کند. این حرکت سیال در غضروف نسبت به اسفنج آهسته تر و کمتر است. به طور کلی حرکت سیال در غضروف انسان با تغذیهٔ کندروسیت ها صورت می گیرد. همچنین لغزندگی غضروف با تشکیل یک فیلم سیال روی سطح آن حاصل می شود. میزان جذب آب غضروف نیز در محل های مختلف، متفاوت است که البته بستگی به میزان کرنش فشاری اعمال شده بر آن دارد. با افزایش کرنش فشاری نیز میزان آب موجود در دیسک کاهش می یابد. [ ۵]