مفسران قرن اول

[ویکی فقه] مفسران قرن اول به صاحبان آرای تفسیری در قرن اول هجری قمری اطلاق می شود.
در منابع علوم قرآنی هنگام سخن از مفسران، دسته بندی های متفاوتی ارائه می شود که علت این تفاوت ها لحاظ های مختلف است. قرنی که مفسر در آن می زیسته، مذهب و فرقه ای که به آن گرایش داشته است، گرایش تفسیری مفسر (اجتماعی، اخلاق، ادبی و…) و دیگر عوامل می تواند سبب دسته بندی های متفاوتی شود. دسته بندی رایج در متون کهن علوم قرآنی را می توان مبتنی بر ملاک دوگانه دانست. در طبقات اول تا سوم (و بلکه احیانا تا طبقه چهارم) محور و ملاک تعیین جایگاه و طبقه مفسر، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم (و امامان معصوم علیه السّلام نزد شیعه ) بود. به این ترتیب، پس از شخص پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم (و امامان معصوم علیه السّلام) اصحاب ایشان و تابعان و تابعان تابعان به نوبت قرار می گرفتند؛ اما برای تعیین طبقات بعدی، کسانی در کنار هم قرار می گرفتند که در یک فاصله زمانی مشخص قرار داشتند و احیانا به دلیل ویژگی خاصی، از طبقه بعدی متمایز می شدند.
ملاک واحد در تفسیم بندی مفسران
اما تقسیم بندی مفسران براساس قرنی که در آن می زیستند، ملاک واحدی است که حاصل آن، نموداری متفاوت از ملاک پیش گفته خواهد بود. در این تقسیم بندی، اگر فردی از تابعان در قرن اول می زیسته است، به طبقه صحابه ملحق می شود (مثل سعید بن جبیر که متوفای ۶۴ هجری است)؛ به عبارت دیگر، مفسران قرن اول هجری متشکل از مفسران صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و تابعان صحابه، متعلق به این قرن هستند.علاوه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و امام علی علیه السّلام می توان از عبدالله بن مسعود (م ۳۲ ق)، ابی بن کعب (م حدود۱۹- ۳۶ ق)، عبدالله بن عباس (م ۶۸ ق)، جابر بن عبدالله انصاری (م ۷۴ق)، رفیع بن مهران ریاحی (م حدود۹۰ - ۹۳ق)، جابر بن زید (م ۹۳ ق) و سعید بن جبیر (م حدود ۹۴ - ۹۵ ق) نام برد.