[ویکی اهل البیت] مفردات قرآن راغب. مفردات الفاظ قرآن (المفردات فی غریب القرآن)، واژه نامه بدیع قرآنی نوشته شده به دست راغب اصفهانی در یک جلد به زبان عربی می باشد.
در این واژه نامه که بر بنیاد مواد اصلی کلمه سامان داده شده، مسلک راغب چنین است که نخست ماده را با معنای حقیقی اش می آورد، آنگاه مشتقات آن را یاد می کند سپس معانی مجازی را با تبیین علاقه حقیقت و مجاز عرضه می دارد.
وی بر این همه اولاً از قرآن، ثانیاً از حدیث و ثالثاً از سروده ها و اقوال عرب گواه می جوید. او همچنین به یاد کرد قراآت وارده، اقوال صحابه و تابعین و حکماء و نیز تفسیر قرآن به قرآن دست می یازد. به عنوان نمونه در ماده «خبث»، ابتدا معنای حقیقی آن را ذکر می کند، «الخبت»: المطمئن من الارض، و... سپس معنای مجازی را متعرض می شود، «ثم استعمل الاخبات استعمال اللین والتواضع».
بعد از آن علاقه حقیقت و مجاز را بازگو می کند: «والعلاقة بینهما المشابهة»، پس از آن تفسیر قرآن به قرآن را نمایان می دارد، «قال الله تعالی:«وأخبتوا الی ربهم»، و قال: «بشّر المخبتین» ای المتواضعین، نحو «لایستکبرون عن عبادته».
در ادامه جلوه ای دیگر از تفسیر قرآن به قرآن را نشان می دهد و می نویسد: و قوله تعالی «فتخبت له قلوبهم» ای: تلین و تخشع و الاخبات هنا قریب من الهبوط فی قوله تعالی: «و إنّ منها لما یهبط من خشیة الله» با این مثال می توان بیان داشت که مفردات راغب خود تفسیری پربار و عمیق و مختصر است و فوائد و فرائد گوناگونی را داراست.
گاه به نقد و ردّ آراء دیگران (با ابراز نظرات و آراء خود) به نیکی می پردازد و در این حوزه از علوم، صاحب مرتبه اجتهاد است.
راغب در مفردات به مؤلفات پیشینیان عنایت ویژه ای نشان داده و از کتبی چون «المجمل فی اللغة (ابن فارس)، الشامل فی اللغة (ابومنصور جبان)، تهذیب الالفاظ (ابن سکیت)، معانی القرآن (فرّاء)، المسائل الحلبیات (ابوعلی فارسی)، معانی القرآن (زجاج)، العین (خلیل بن احمد)، تفسیر ابومسلم اصفهانی، تفسیر غریب القرآن (ابن قتیبة)، کتاب سیبویه، معانی القرآن (اخفش)، مجاز القرآن (ابوعبیدة)، الحجة للقراءات السبعه (فارسی)، غریب الحدیث (ابن قتیبة)، غریب الحدیث (ابوعبیدة)، الغریب المصنف (ابوعبید) و... استفاده نموده است.
در این واژه نامه که بر بنیاد مواد اصلی کلمه سامان داده شده، مسلک راغب چنین است که نخست ماده را با معنای حقیقی اش می آورد، آنگاه مشتقات آن را یاد می کند سپس معانی مجازی را با تبیین علاقه حقیقت و مجاز عرضه می دارد.
وی بر این همه اولاً از قرآن، ثانیاً از حدیث و ثالثاً از سروده ها و اقوال عرب گواه می جوید. او همچنین به یاد کرد قراآت وارده، اقوال صحابه و تابعین و حکماء و نیز تفسیر قرآن به قرآن دست می یازد. به عنوان نمونه در ماده «خبث»، ابتدا معنای حقیقی آن را ذکر می کند، «الخبت»: المطمئن من الارض، و... سپس معنای مجازی را متعرض می شود، «ثم استعمل الاخبات استعمال اللین والتواضع».
بعد از آن علاقه حقیقت و مجاز را بازگو می کند: «والعلاقة بینهما المشابهة»، پس از آن تفسیر قرآن به قرآن را نمایان می دارد، «قال الله تعالی:«وأخبتوا الی ربهم»، و قال: «بشّر المخبتین» ای المتواضعین، نحو «لایستکبرون عن عبادته».
در ادامه جلوه ای دیگر از تفسیر قرآن به قرآن را نشان می دهد و می نویسد: و قوله تعالی «فتخبت له قلوبهم» ای: تلین و تخشع و الاخبات هنا قریب من الهبوط فی قوله تعالی: «و إنّ منها لما یهبط من خشیة الله» با این مثال می توان بیان داشت که مفردات راغب خود تفسیری پربار و عمیق و مختصر است و فوائد و فرائد گوناگونی را داراست.
گاه به نقد و ردّ آراء دیگران (با ابراز نظرات و آراء خود) به نیکی می پردازد و در این حوزه از علوم، صاحب مرتبه اجتهاد است.
راغب در مفردات به مؤلفات پیشینیان عنایت ویژه ای نشان داده و از کتبی چون «المجمل فی اللغة (ابن فارس)، الشامل فی اللغة (ابومنصور جبان)، تهذیب الالفاظ (ابن سکیت)، معانی القرآن (فرّاء)، المسائل الحلبیات (ابوعلی فارسی)، معانی القرآن (زجاج)، العین (خلیل بن احمد)، تفسیر ابومسلم اصفهانی، تفسیر غریب القرآن (ابن قتیبة)، کتاب سیبویه، معانی القرآن (اخفش)، مجاز القرآن (ابوعبیدة)، الحجة للقراءات السبعه (فارسی)، غریب الحدیث (ابن قتیبة)، غریب الحدیث (ابوعبیدة)، الغریب المصنف (ابوعبید) و... استفاده نموده است.
wikiahlb: مفردات_قرآن_راغب