[ویکی فقه] امام علی (علیه السّلام) همیشه و در همه جا، حتی در جاهای حساس و خطرناک در کنار رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است.
امام علی (علیه السّلام) این افتخار را دارد که از کودکی در خانه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رشد یافت. در این باره نقل های جالبی وجود دارد که ابن ابی الحدید آن ها را یکجا فراهم آورده است. از جمله از زید بن علی بن الحسین (علیه السّلام) نقل شده است که در آن دوران، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) گوشت و خرما را در دهانشان نرم کرده تا خوردن آن راحت تر شده، آنگاه آن را در دهان امام می گذاشت. به دلیل همین قرابت بود که امام، نخستین کسی بود که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ایمان آورد. او خود فرمود: (لم یسبقنی الا رسول الله بالصلاة.) در این باره به قدری شهادات و شواهد وجود دارد که جای هیچ گونه تردیدی را به افراد منصف باقی نمی گذارد. درباره اسلام آوردن امام گزارش شده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) از او دعوت کردند تا اسلام را بپذیرد. این امر بلوغ فکری امام را نشان می دهد. مسعودی می گوید: برخی سن امام را در وقت اسلام آوردن کم گفته اند تا بگویند او در زمانی که اسلام آورده طفلی بیش نبوده است. حقیقت آن است که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) قدر شناس اصحاب فداکار بود، زمانی که از جان گذشتگی امام علی (علیه السّلام) را در همه ئ صحنه ها می دید چگونه می توانست او را همانند دیگران بداند. این امر سبب شد تا در هر فرصت مناسب، با فرمایشاتی که درباره خصایص و ویژگیهای آن حضرت می فرمود، قدر و اعتبار او را به مردم بنمایاند. اینها اموری است که ما به عنوان فضایل امام در مصادر معتبر حدیثی و تاریخی داریم. بعدها زمانی که کتابهای حدیث در قرن دوم تدوین شد، کسانی که جامع و راوی این کتب روایی بودند، عمدتا متاثر ازگرایشات عثمانی مذهبانی بودند که برای امام فضیلتی را تحمل نمی کردند. به علاوه آنچه را طرفداران اموی و عثمانی در دوران بنی امیه درباره خلفا و مدافعان صحابی آنها ساخته بودند، نقل می کردند. بخشی از این جعلیات، درست اموری بود که در اصل، از فضایل امام بود و به خلفا نسبت داده شده بود این تحریفات راه به جایی نبرد،زیرا تا اندازه ای فضایل نقل شده امام جدی، و راویان آن مورد اعتماد بودند که به هر روی در کتابها باقی ماند. در این زمینه راویان کوفی نقش مهمی در حفظ این فضایل داشتند. احمد بن حنبل می گفت: آن اندازه که برای علی (علیه السّلام) فضایل صحیحه وارد شده برای هیچ یک از صحابه وارد نشده است. همو می گفت: (ان ابن ابی طالب لایقاس به احد).
روایات وارده در مورد امیرالمومنین
از میان این فضایل، روایاتی را می توان مطرح کرد که کوچکترین تردیدی در درستی آنها وجود ندارد. برخی از این نقلها به قدری اهمیت دارد که به تنهایی قادر است شخصیتی عظیم از امام را در دیدگان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای ما ترسیم کند. ابو سعید خدری می گفت: (کان لعلی من النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) دخلة لیست لاحد، و کان للنبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) من علی دخلة لیست لاحد غیره فکانت دخلة النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) من علی ان النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) کان یدخل علیهم کل یوم) علی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) رفت و شدی داشت که کسی جز او نداشت. همین طوری، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نزد علی رفت و شدی داشت که برای کسی جز او نبود. رفت و شد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) چنان بود که هر روز بر آنها وارد می شد. زید بن ثابت نیز به امام گفت: و (انت من رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) بالمکان الذی لایعدله احد) زید زمانی این سخن را می گفت که سرسختانه از عثمان طرفداری می کرد. همین سبب شده بود که امام چنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) را بشناسد که دیگر اصحاب آن چنان معرفت را به آن حضرت نداشتند. یکی از شواهد اعتنای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به امام آن بود که دخترش فاطمه را که از زنان برگزیده عالم بود، به عقد آن حضرت درآورد. پیش از آن ابوبکر و عمر به خواستگاری رفته بودند و حضرت قبول نکرده بود. زمانی که امام به خواستگاری رفت، آن حضرت پذیرفت و فرمود: لست بدجال، «این سخن را به دو صورت می توان خواند: (لست) و (لست) ابن سعد به صورت اول خوانده و تفسیر کرده است که من دجال نیستم. یعنی قبلا وعده فاطمه را علی داده بود. کاوشی در روایات خواستگاری نشان می دهد که هیچ صحبت وعده نبوده است. بنابراین معنای سخن پیامبر چیست؟ » فاطمه از آن توست. زمانی که امام با فاطمه ازدواج کرد، حضرت از او خواست تا خانه ای پیدا کند. حضرت خانه ای دور یافت. پس از ازدواج، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ازآنها خواست تا نزد او باشند. این کار با گذشت حارثة بن نعمان و واگذاری خانه اش انجام شد. شاید به همین دلیل بود که عبدالله بن عمر می گفت: اگر می خواهید موقعیت علی را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بدانید، موقعیت خانه او را نسبت به آن حضرت نگاه کنید. .
عقد اخوت با پیامبر
در جریان اخوت، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، علی (علیه السّلام) را به عنوان (برادر) خود برگزید. زمانی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) خطبه می خواند، امام علی (صلی الله علیه و آله وسلّم) در فاصله ای دورتر سخنان آن حضرت را بازگو می کرد. و آنگاه که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خشمگین می شد، کسی جز امام جرات سخن گفتن با وی را نداشت. مردم علی (علیه السّلام) را واسطه خود در حل مسالشان قرار می دادند. سنیان از عایشه نقل کرده اند که گفت: از زنان فاطمه (سلام الله علیهم) و از مردان علی (علیه السّلام) محبوبترین اشخاص نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بودند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در یکی از قطعی ترین فضایل امام، یعنی حدیث منزلت، نسبت علی را با خود همچون نسبت هارون با موسی دانست.(همانطور که در متن اشاره شد، هیچ کس در این حدیث تردید ندارد.) هر بار که مشکلی پیش میآمد و نیاز به آن داشت تا کسی برای اصلاح کارها اعزام شود، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) امام علی (علیه السّلام) را می فرستاد. از امام پرسیدند که چگونه است که شما بیش از دیگر صحابه حدیث نقل می کنید؟ آن حضرت فرمود: (لانی کنت اذا سالته انبانی و اذا سکت ابتدانی) امام پاسخ داد: برای این که زمانی که من از آن حضرت سوال می کردم، به من علم می آموخت و زمانی که من ساکت می شدم آن حضرت خود آغاز سخن می کرد. آن حضرت می فرمود: من به نکته مجهولی برنخوردم جز آن که درباره آن از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) سوئال کردم و پاسخ آن را در خاطرم نگه داشتم. و می فرمود: هر چه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) شنیدم آن را حفظ کردم و هیچگاه چیزی را فراموش نکردم. امام در نامه ای نوشت: (و انا من رسول الله کالصنو من الصنو و الذراع والعضد)، من و رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) چون دو شاخیم از یک درخت رسته و چون آرنج به بازو بسته. امام می فرمود: من همچون نوازد شتری که دنبال مادرش می رود دنباله رو پیامبر بودم. و می فرمود: (انی لم ارد علی الله و لا علی رسوله ساعة قط،) من حتی لحظه ای مد مقابل خدا و رسول اظهار مخالفت نکردم. در مساله اعلام برات، خداوند به رسول خدا فرمود: این پیام را یا باید خودت به مردم ابلاغ کنی یا کسی که از تو باشد. به همین دلیل بود که آن حضرت، ابوبکر را از نیمه راه باز گردانده و پیام را به امام علی (علیه السّلام) داد تا در روز حج اکبر بخواند. .
ایراد خطبه قاصعه
...
امام علی (علیه السّلام) این افتخار را دارد که از کودکی در خانه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رشد یافت. در این باره نقل های جالبی وجود دارد که ابن ابی الحدید آن ها را یکجا فراهم آورده است. از جمله از زید بن علی بن الحسین (علیه السّلام) نقل شده است که در آن دوران، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) گوشت و خرما را در دهانشان نرم کرده تا خوردن آن راحت تر شده، آنگاه آن را در دهان امام می گذاشت. به دلیل همین قرابت بود که امام، نخستین کسی بود که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ایمان آورد. او خود فرمود: (لم یسبقنی الا رسول الله بالصلاة.) در این باره به قدری شهادات و شواهد وجود دارد که جای هیچ گونه تردیدی را به افراد منصف باقی نمی گذارد. درباره اسلام آوردن امام گزارش شده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) از او دعوت کردند تا اسلام را بپذیرد. این امر بلوغ فکری امام را نشان می دهد. مسعودی می گوید: برخی سن امام را در وقت اسلام آوردن کم گفته اند تا بگویند او در زمانی که اسلام آورده طفلی بیش نبوده است. حقیقت آن است که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) قدر شناس اصحاب فداکار بود، زمانی که از جان گذشتگی امام علی (علیه السّلام) را در همه ئ صحنه ها می دید چگونه می توانست او را همانند دیگران بداند. این امر سبب شد تا در هر فرصت مناسب، با فرمایشاتی که درباره خصایص و ویژگیهای آن حضرت می فرمود، قدر و اعتبار او را به مردم بنمایاند. اینها اموری است که ما به عنوان فضایل امام در مصادر معتبر حدیثی و تاریخی داریم. بعدها زمانی که کتابهای حدیث در قرن دوم تدوین شد، کسانی که جامع و راوی این کتب روایی بودند، عمدتا متاثر ازگرایشات عثمانی مذهبانی بودند که برای امام فضیلتی را تحمل نمی کردند. به علاوه آنچه را طرفداران اموی و عثمانی در دوران بنی امیه درباره خلفا و مدافعان صحابی آنها ساخته بودند، نقل می کردند. بخشی از این جعلیات، درست اموری بود که در اصل، از فضایل امام بود و به خلفا نسبت داده شده بود این تحریفات راه به جایی نبرد،زیرا تا اندازه ای فضایل نقل شده امام جدی، و راویان آن مورد اعتماد بودند که به هر روی در کتابها باقی ماند. در این زمینه راویان کوفی نقش مهمی در حفظ این فضایل داشتند. احمد بن حنبل می گفت: آن اندازه که برای علی (علیه السّلام) فضایل صحیحه وارد شده برای هیچ یک از صحابه وارد نشده است. همو می گفت: (ان ابن ابی طالب لایقاس به احد).
روایات وارده در مورد امیرالمومنین
از میان این فضایل، روایاتی را می توان مطرح کرد که کوچکترین تردیدی در درستی آنها وجود ندارد. برخی از این نقلها به قدری اهمیت دارد که به تنهایی قادر است شخصیتی عظیم از امام را در دیدگان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای ما ترسیم کند. ابو سعید خدری می گفت: (کان لعلی من النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) دخلة لیست لاحد، و کان للنبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) من علی دخلة لیست لاحد غیره فکانت دخلة النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) من علی ان النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) کان یدخل علیهم کل یوم) علی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) رفت و شدی داشت که کسی جز او نداشت. همین طوری، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نزد علی رفت و شدی داشت که برای کسی جز او نبود. رفت و شد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) چنان بود که هر روز بر آنها وارد می شد. زید بن ثابت نیز به امام گفت: و (انت من رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) بالمکان الذی لایعدله احد) زید زمانی این سخن را می گفت که سرسختانه از عثمان طرفداری می کرد. همین سبب شده بود که امام چنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) را بشناسد که دیگر اصحاب آن چنان معرفت را به آن حضرت نداشتند. یکی از شواهد اعتنای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به امام آن بود که دخترش فاطمه را که از زنان برگزیده عالم بود، به عقد آن حضرت درآورد. پیش از آن ابوبکر و عمر به خواستگاری رفته بودند و حضرت قبول نکرده بود. زمانی که امام به خواستگاری رفت، آن حضرت پذیرفت و فرمود: لست بدجال، «این سخن را به دو صورت می توان خواند: (لست) و (لست) ابن سعد به صورت اول خوانده و تفسیر کرده است که من دجال نیستم. یعنی قبلا وعده فاطمه را علی داده بود. کاوشی در روایات خواستگاری نشان می دهد که هیچ صحبت وعده نبوده است. بنابراین معنای سخن پیامبر چیست؟ » فاطمه از آن توست. زمانی که امام با فاطمه ازدواج کرد، حضرت از او خواست تا خانه ای پیدا کند. حضرت خانه ای دور یافت. پس از ازدواج، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ازآنها خواست تا نزد او باشند. این کار با گذشت حارثة بن نعمان و واگذاری خانه اش انجام شد. شاید به همین دلیل بود که عبدالله بن عمر می گفت: اگر می خواهید موقعیت علی را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بدانید، موقعیت خانه او را نسبت به آن حضرت نگاه کنید. .
عقد اخوت با پیامبر
در جریان اخوت، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، علی (علیه السّلام) را به عنوان (برادر) خود برگزید. زمانی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) خطبه می خواند، امام علی (صلی الله علیه و آله وسلّم) در فاصله ای دورتر سخنان آن حضرت را بازگو می کرد. و آنگاه که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خشمگین می شد، کسی جز امام جرات سخن گفتن با وی را نداشت. مردم علی (علیه السّلام) را واسطه خود در حل مسالشان قرار می دادند. سنیان از عایشه نقل کرده اند که گفت: از زنان فاطمه (سلام الله علیهم) و از مردان علی (علیه السّلام) محبوبترین اشخاص نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بودند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در یکی از قطعی ترین فضایل امام، یعنی حدیث منزلت، نسبت علی را با خود همچون نسبت هارون با موسی دانست.(همانطور که در متن اشاره شد، هیچ کس در این حدیث تردید ندارد.) هر بار که مشکلی پیش میآمد و نیاز به آن داشت تا کسی برای اصلاح کارها اعزام شود، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) امام علی (علیه السّلام) را می فرستاد. از امام پرسیدند که چگونه است که شما بیش از دیگر صحابه حدیث نقل می کنید؟ آن حضرت فرمود: (لانی کنت اذا سالته انبانی و اذا سکت ابتدانی) امام پاسخ داد: برای این که زمانی که من از آن حضرت سوال می کردم، به من علم می آموخت و زمانی که من ساکت می شدم آن حضرت خود آغاز سخن می کرد. آن حضرت می فرمود: من به نکته مجهولی برنخوردم جز آن که درباره آن از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) سوئال کردم و پاسخ آن را در خاطرم نگه داشتم. و می فرمود: هر چه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) شنیدم آن را حفظ کردم و هیچگاه چیزی را فراموش نکردم. امام در نامه ای نوشت: (و انا من رسول الله کالصنو من الصنو و الذراع والعضد)، من و رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) چون دو شاخیم از یک درخت رسته و چون آرنج به بازو بسته. امام می فرمود: من همچون نوازد شتری که دنبال مادرش می رود دنباله رو پیامبر بودم. و می فرمود: (انی لم ارد علی الله و لا علی رسوله ساعة قط،) من حتی لحظه ای مد مقابل خدا و رسول اظهار مخالفت نکردم. در مساله اعلام برات، خداوند به رسول خدا فرمود: این پیام را یا باید خودت به مردم ابلاغ کنی یا کسی که از تو باشد. به همین دلیل بود که آن حضرت، ابوبکر را از نیمه راه باز گردانده و پیام را به امام علی (علیه السّلام) داد تا در روز حج اکبر بخواند. .
ایراد خطبه قاصعه
...
wikifeqh: معیت_امام_علی_با_پیامبر