معاوضه

[ویکی فقه] معاوضه در لغت مبادله کردن و در اصطلاح به مبادلۀ کالا و خدمات گفته می شود، در عهد باستان، هر تولید کننده، آن چه را که زیادتر از احتیاج خود داشت را با کالا یا خدمات، تولید کنندۀ دیگری که کالا یا خدماتی غیر از تولید این داشت مبادله می کرد، و بدین عمل معاوضه گفته می شود، و دراصطلاح حقوقی معاوضه به مبادلۀ کالا به کالا گفته می شود و بیع که ویژۀ مبادله کالا با پول است در حقیقت تکامل یافته معاوضه می باشد.
قانون مدنی در تعریف بیع (تملیک عین بعوض معلوم) فرق بین معاوضه و بیع قائل نشده است، با این که تمیز این دو دارای آثار مهمی است برای مثال، بعضی از خیار ها مثل خیار تأخیر ثمن، ویژۀ بیع است و در معاوضه راه نداردو در صورتی که معامله ای انجام شود، مثلاً اتومبیلی در مقابل فرش مبادله شود نمی توان طبق این تعریف تشخیص داد که آیا معاوضه است یا بیع و آثار خاص آن را بار کرد.
برای شناخت ماهیت بیع و معاوضه باید به قصد طرفین و عرف مراجعه کرد، و گفت در مواردی که طرفین بخواهند دو چیز را بی هیچ امتیازی با هم مبادله کنند این تبادل، تابع عقد معاوضه است.
و هرگاه قصدشان این باشد که یکی از آن دو چیز مبیع، و دیگری ثمن باشد، باید تابع احکام بیع قرار داد.
در فقه، معاوضه به عنوان عقد معین محسوب نشده، در حالی که قانون مدنی آن را جزو عقود معین آورده است
«معاوضه عقد ی است که به موجب آن، یکی از طرفین مالی می دهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ می کند بدون ملاحظه این که یکی از عوضین مبیع و دیگری عین باشد». (مفادماده۴۶۴ قانون مدنی)

پس ارادۀ مشترک طرفین مشخص کنندۀ ماهیت قرارداد است.
تفاوت دیگر عقد معاوضه و بیع این است که در بیع، مبیع باید عین باشد ولی در معاوضه می تواند عین یا منفعت یا حق مالی باشد.


اوصاف معاوضه
۱- عقد معوض است.
۲- از عقود لازم است.
۳- از عقود تملیکی است.


قواعد حاکم بر معاوضه
معاوضه شباهت زیادی با بیع دارد، ولی با این همه طبق ماده ۴۶۵ قانون مدنی احکام خاصه بیع، در معاوضه جاری نمی شود. اما احکام کلی بیع مثل ح ق حبس، لزوم تسلیم مورد معامله و قدرت بر تسلیم آن و اهلیت طرفین و ... در معاوضه جاریست. لذا احکام خاص بیع مثل خیاراتی که مختص بیع است مانند خیار مجلس و خیار حیوان و خیار تأخیر ثمن در معاوضه جاری نیست. بنابراین با این خیارات نمی توان عقد معاوضه را بر هم زد.
همچنین در معاوضه نمی توان حق شفعه برای شریک قائل شد چرا که حق شفعه از احکام خاص بیع است و در معاوضه جاری نیست.


اعمال قواعد بیع در معاوضه
...