مظفرالدین شاه قاجار

[ویکی اهل البیت] وی از پادشاهان قاجار است که در سال 1275 ش به سلطنت رسید و فرمان مشروطیت را در 1324 ق صادر کرد
مظفرالدین شاه، چهارمین ولیعهد ناصرالدین شاه، پنجمین فرزند ذکور او و پنجمین پادشاه سلسله قاجار محسوب می شود. او در 1231 ش. در اوایل سلطنت پدرش ناصرالدین شاه به دنیا آمد و مانند سه فرزند ذکور دیگر او که بلافاصله پس از تولد، به عنوان ولیعهد شاه معرفی شدند و در طفولیت در گذشتند، در 5 سالگی به ولایت عهدی برگزیده شد.
مظفرالدین میرزا پس از انتخاب شدن به ولیعهدی طبق رسوم قاجار که از زمان فتحعلی شاه معمول بود، به پایتخت دوم ایران، تبریز فرستاده شد و قریب 40 سال در این شهر ماند تا اینکه پس از کشته شدن ناصرالدین شاه در 1275 ش. در سن 44 سالگی به سلطنت رسید. از زمان کشته شدن ناصرالدین شاه تا جلوس مظفرالدین شاه به تخت سلطنت 40 روز به طول انجامید و طی این مدت میرزا علی اصغرخان اتابک ـ امین السلطان ـ آخرین صدراعظم ناصرالدین شاه اداره امور کشور را به دست داشت.
مظفرالدین شاه در سال اول سلطنت خود امین السلطان را از مقام صدارت عزل کرد و پیشکار سابق خود میرزا علی خان امین الدوله را به جای وی به صدارت برگزید، ولی امین الدوله که افکار تجددخواهی و غرب گرائی داشت از ابتدای زمامداری خود با مخالفت علما مواجه شد و بعد از شش ماه از صدارت کناره گیری کرد. مظفرالدین شاه پس از امین الدوله، محسن خان مشیرالدوله را به صدارت انتخاب کرد، ولی صدارت او هم بیش از سه ماه به طول نینجامید و مظفرالدین شاه مجدداً امین السلطان را به صدارت برگزید.
مظفرالدین شاه مانند پدرش مشتاق سفر به فرنگستان ـ اروپا ـ بود و مانند او به دشواریهای تامین هزینه سفرها اعتنا نمی کرد. روز 23 فروردین 1279 وی اولین سفر پرهزینه خود را به کشورهای اروپایی آغاز کرد. شاه که چهارمین سال سلطنت خود را پشت سر می گذاشت، شدیداً علاقه مند بود که به تقلید از پدرش سفری به «فرنگستان» برود ولی با خزانه خالی، امکان تامین هزینه چنین سفری فراهم نبود، تا این که روز 9 بهمن 1278 امین السلطان (اتابک اعظم) صدراعظم وقت، که برای دومین بار با وعده تامین مخارج سفر شاه به این مقام منصوب شده بود، قراردادی برای دریافت 23 میلیون و پانصد هزار روبل قرضه از روسیه امضا کرد و عایدات گمرکات ایران را که ممر اصلی درآمد خزانه بود در ازاء آن به وثیقه گذاشت. با دریافت این قرضه مقدمات سفر مظفرالدین شاه به فرانسه فراهم شد و موکب ملوکانه با جمع کثیری همراه که خود امین السلطان در راس آنان قرار داشت در روز 23 فروردین سال 1279 راهی اروپا شد.
اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا هفت ماه به طول انجامید و در این مدت پنجمین پادشاه قاجار از کشورهای روسیه و اتریش و سوئیس و آلمان و بلژیک و فرانسه و در راه بازگشت از ترکیه عثمانی دیدن کرد. مظفرالدین شاه می خواست از انگلستان هم دیدن کند که به علت مرگ ملکه ویکتوریا و سوگواری دربار انگلیس برنامه این مسافرت لغو شد. از وقایع مهم این سفر سوءقصد به جان مظفرالدین شاه در پاریس بود، که ضارب در کار خود توفیق نیافت و آسیبی به مظفرالدین شاه نرسید. سفر مظفرالدین شاه به اروپا که بخش اعظم قرضه دریافتی از روسیه صرف آن شد کمترین ثمره سیاسی یا اقتصادی برای ایران نداشت. وی در بازگشت از این سفر امتیاز نفت جنوب ایران را با شرائطی سهل به یک سرمایه دار انگلیسی به نام «ویلیام نکس دارسی» واگذار کرد تا ممر عایدی تازه ای برای تامین مخارج دربار و مسافرتهای بعدی خود به اروپا فراهم آورد.
دو سال بعد، مظفرالدین شاه هوس سفر پرهزینه دیگری به فرنگستان کرد. وی بعد از دریافت قرضه جدیدی به مبلغ ده میلیون روبل از روسیه و اعطای امتیازات تازه ای در شمال ایران به روس ها عازم فرنگستان شد. دومین سفر مظفرالدین شاه به اروپا که در 22 فروردین 1282 آغاز شد شش ماه به طول انجامید و در این مدت مظفرالدین شاه از اتریش و آلمان و بلژیک و فرانسه و انگلستان و ایتالیا بازدید کرد. مقصد نهائی مظفرالدین شاه در این سفر انگلستان بود.
در جریان دومین سفر مظفرالدین شاه به اروپا نارضایی عمومی در ایران بالا گرفت و مظفرالدین شاه بعد از بازگشت از این سفر مجبور شد امین السلطان را از کار برکنار و هیئتی مرکب از پنج وزیر برای اداره امور مملکت تعیین نماید. عنصر شاخص این هیئت عین الدوله داماد مظفرالدین شاه بود که وزارت داخله را به عهده داشت و یک سال بعد با این مأموریت که هزینه سفر سوم شاه را به اروپا تامین نماید، به مقام صدراعظمی منصوب شد. روس ها و انگلیسی ها دیگر حاضر نبودند وام تازه ای به ایران بدهند و عین الدوله برای تامین هزینه سفرشاه، مسیونوزبلژیکی را که به تازگی برای اداره امور گمرکات ایران استخدام شده بود با اختیارات فوق العاده ای مأمور افزایش درآمد گمرکات نمود. فشار به تجار برای افزایش حقوق گمرکی بر نارضایی عمومی افزود و هنگامی که مظفرالدین شاه در خرداد ماه سال 1284 شمسی سومین سفر خود را به اروپا آغاز کرد زمینه برای قیام عمومی در ایران فراهم شده بود.

مظفّر الدّین شاه قاجار (۱۲۶۹ـ۱۳۲۴ق)
مظفّر الدّین
مظفّر الدّین
پنجمین پادشاه (۱۳۱۳ـ۱۳۲۴ق) قاجار. فرزند ناصرالدین شاه قاجار بود و از ۸سالگی به ولیعهدی منصوب شد و مدت ۳۶ سال ولیعهد ایران و حاکم آذربایجان بود و در ۴۴سالگی به سلطنت رسید. در ابتدا، امین السلطان را از صدارت برکنار کرد و امین الدوله را به صدارت برگزید، اما پس از مدتی، بار دیگر امین السلطان را، که طرفدار روس بود، انتخاب کرد تا بتواند با گرفتن وام از روسیه، به اروپا سفر کند. او سه سفر به اروپا رفت که هزینه های سنگینی برای کشور داشت و با گرفتن مالیات بیشتر از مردم و وام از بیگانان، در ازای امتیازاتی که به آن ها داد این هزینه ها را تأمین می کرد. امتیازاتی مانند عواید گمرکات شمال (۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م)، و امتیاز ساخت راه شمال به روسیه (۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م) و امتیاز نفت جنوب به دارسی انگلیسی (۱۳۱۹ق/۱۹۰۱م). این قروض و ولخرجی ها و نیز فقر و ناامنی اعتراض شدید مردم و درنتیجه برکناری امین السلطان را از مقام صدارت موجب شد و به جای وی عین الدوله به صدارت رسید. او نیز نه تنها گرهی از مشکلات نگشود، بلکه با استبداد رأی خود و تهدید و ارعاب و زورگویی، موجب نارضایی عمومی گردید که به وقوع انقلاب مشروطیت منجر شد که طی آن ملت خواستار برکناری عین الدوله و ایجاد عدالتخانه شد. شاه سرانجام براثر نارضایی و قیام عمومی، عین الدوله را برکنار کرد و میرزا نصرالله خان مشیرالدوله را بر سر کار آورد و با صدور فرمان مشروطیت، رسماً دستور ایجاد مجلس شورای اسلامی (و سپس ملی) را که نماد نظام مشروطیت بود، صادر کرد و اندکی بعد درگذشت. مظفرالدین شاه، مردی بیمار، مهربان و ساده لوح بود، از این رو درباریان، به ویژه صدراعظم ها، نفوذ بسیاری در وی داشتند.