[ویکی فقه] مقام معظم رهبری به عنوان یک شخصیت روحانی بصیر، یک رهبرسیاسی مذهبی نظاره گر و رصد کننده اوضاع کشور و جهان، حساسیت ویژه ای نسبت به موضوع اخلاق و تهذیب در حوزه علمیه دارند. بررسی دیدگاه ها و فرمایشات ایشان نشان می دهد که وی از جمله اندیشمندانی است که نقش محوری برای خودسازی و معنویت در نظام رفتاری و اخلاقی حوزه ها، حفظ ارزش ها؛ ارزش علم و جهاد، کرسی های آزاد اندیشی (نهضت آزادفکرى و آزاداندیشی)، در راهبری و هدایت حوزه، درتحقق اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی و غیره دارند.
«مساله دیگر در نظام رفتاری و اخلاقی حوزه ها، فیض بردن از معنویات و تهذیب است؛ این خیلی مهم است. جوان امروز حوزه بیش از گذشته به مساله ی تهذیب نیازمند است. کسانی که رشته های رفتارشناسی عمومی را مطالعه می کنند و کار می کنند، این را تایید می کنند. امروز در همه ی دنیا اینجور است که وضع نظام مادی و فشار مادی و مادیت، جوان ها را بی حوصله می کند؛ جوان ها را افسرده می کند. در یک چنین وضعی، دستگیر جوان ها، توجه به معنویت و اخلاق است. علت اینکه می بینید عرفان های کاذب رشد پیدا می کند و یک عده ای طرفشان می روند، همین است؛ نیاز هست. جوان ما در حوزه علمیه جوان طلبه؛ چه دختر، چه پسر، نیازمند تهذیب است» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «عزیزان من! وقتش حالاست. از این فضای معنوی، مواریث و یادگارهای معنوی ای که در این فضا انباشته است، استفاده کنید. مرحوم سیّد حسین رضوی، از همین آستان مقدّسه و از علمای اوایل قرن چهاردهم است که از حالاتش نقل می کنند، مثلاً در قنوت نماز وتر، دعای ابی حمزه را از ابتدا تا انتها می خوانده است! چنین عابدان و زاهدانی را این حوزه تربیت کرده است. من از بزرگان حوزه خواهش می کنم، درس اخلاق و تهذیب را برای جوانان مستعد، روشن و نورانی که در این حوزه فراوان هستند، جدّی بگیرند.»
تکریم اساتید و مراجع تقلید
«مساله بعدی، مساله نظام رفتاری و اخلاقی حوزه هاست؛ که همین تحول اگر تحولی انجام می گیرد، باید ناظر به این جهت هم باشد. چند تا سرفصل در این خصوص وجود دارد که من اینجا یادداشت کرده ام: تکریم اساتید؛ نظام رفتاری و اخلاقی ما در حوزه ها باید در این جهت حرکت کند. تکریم استاد، تکریم عناصر فاضل، بخصوص تکریم مراجع تقلید. هر کسی آسان به حد مراجع معظم تقلید نمی رسد؛ صلاحیت های زیادی لازم است. غالباً مراجع قله های علمی حوزه های علمیه محسوب می شوند. بنابراین احترام مراجع بایستی محفوظ باشد؛ باید تکریم شوند.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «احترام به استاد هم یک مساله است. یکی از سنت های رائج حوزه های علمیه، تواضع شاگرد در مقابل استاد بود؛ احترام به استاد. «آداب المتعلمین» می نوشتند، که متعلم در مقابل معلم چه وظائفی دارد و معلم چه حقوقی بر او دارد؛ هم چنان که متقابلاً متعلم بر معلم حقوقی دارد. اینکه استاد بیاید بگوید و برود، نه؛ حرف شاگرد را می شنفتند، گوش می کردند.اینها از قدیم معمول بوده است. در همین زمان ما بعضی از بزرگان بودند، الان هم هستند؛ شاگرد بعد از درس، تا خانه ی استاد او را همراهی می کرد؛ بحث می کرد، صحبت می کرد، سؤال می کرد. گعده، گعده ی علمی؛ نشست، نشست تحقیقی و سؤال و جواب؛ اینها سنت های خوب حوزه ی ماست. دیگران می خواهند اینها را از ما یاد بگیرند، ما بیائیم اینها را تبدیل کنیم به روش های دیگران که منسوخ و کهنه است؟! پس این سنت ها باید باقی بماند و تقویت شود. تحول به معنای تغییر اینها نیست.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹).
تدوین شرح حال بزرگان
«ما قله های تهذیب داریم. در همین قم، مرحوم حاج میرزا جواد آقای ملکی، مرحوم علامه طباطبائی، مرحوم آقای بهجت، مرحوم آقای بهاءالدینی (رضوان اللَّه تعالی علیهم) قله های تهذیب در حوزه بودند. رفتار اینها، شناخت زندگی اینها، حرف های اینها، خودش یکی از شفابخش ترین چیزهائی است که می تواند انسان را آرام کند؛ به انسان آرامش بدهد، روشنائی بدهد، دل ها را نورانی کند. در نجف بزرگانی بودند؛ سلسله شاگردان مرحوم آخوند ملاحسینقلی تا مرحوم آقای قاضی و دیگران و دیگران؛ اینها برجسته گانند. به نحله های فکری و عرفانی اینها هم کاری نداریم. در اینجا مساله، مساله نظری نیست. بعضی ها نحله های مختلفی هم داشتند. مرحوم سیدمرتضی کشمیری (رضوان اللَّه تعالی علیه) یکی از اساتید مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی است؛ اما نحله فکری اینها به کلی از هم متفاوت است. ایشان از داشتن یک کتابی بشدت منع می کند، ایشان به آن کتاب عشق می ورزد؛ منافاتی ندارد. همین بزرگانی که در مشهد بودند، مردمانی بودند که ما اینها را به تقوا و طهارت و پاکیزگی شناختیم؛ مرحوم حاج میرزا جواد آقای تهرانی، مرحوم حاج شیخ مجتبی و امثال ایشان؛ اینها هم همین جورند. عمده این است که این دل زنگار گرفته را یک زبان معنوی، یک سخن برخاسته از دل شفا ببخشد و این زنگار را برطرف کند. بنابراین ما اینجا بحث عرفان های نظری را نداریم.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «فرض بفرمائید یکی از کارهائی که خیلی تاثیر دارد، بیان شرح حال بزرگان اهل تهذیب و اهل اخلاق است. درباره ی این ها کتاب بنویسید و هیمن ها را بین طلبه ها پخش کنند.» (در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه، ۱۳۸۹).«راهش اینهاست؛ یعنی وصل کردن به این منابع اخلاقی و معرفتی و اهل حال و اهل ذکر و اهل خشوع؛ والاٌ درس حرف ه ای اخلاق هیچ فایده ای ندارد. گفتن اخلاق اصلاً درس نیست، اخلاق یک صیرورت است. باید استاد کاری کند که شاگرد صیرورت اخلاقی پیدا کند. به نظر من این جزو کارهای لازم است. اینجوری باید طلبه ها را به مساله اخلاقی کشاند.» (در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه، ۱۳۸۹).
استخراج و انتشار مکتوبات اخلاقی
...
«مساله دیگر در نظام رفتاری و اخلاقی حوزه ها، فیض بردن از معنویات و تهذیب است؛ این خیلی مهم است. جوان امروز حوزه بیش از گذشته به مساله ی تهذیب نیازمند است. کسانی که رشته های رفتارشناسی عمومی را مطالعه می کنند و کار می کنند، این را تایید می کنند. امروز در همه ی دنیا اینجور است که وضع نظام مادی و فشار مادی و مادیت، جوان ها را بی حوصله می کند؛ جوان ها را افسرده می کند. در یک چنین وضعی، دستگیر جوان ها، توجه به معنویت و اخلاق است. علت اینکه می بینید عرفان های کاذب رشد پیدا می کند و یک عده ای طرفشان می روند، همین است؛ نیاز هست. جوان ما در حوزه علمیه جوان طلبه؛ چه دختر، چه پسر، نیازمند تهذیب است» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «عزیزان من! وقتش حالاست. از این فضای معنوی، مواریث و یادگارهای معنوی ای که در این فضا انباشته است، استفاده کنید. مرحوم سیّد حسین رضوی، از همین آستان مقدّسه و از علمای اوایل قرن چهاردهم است که از حالاتش نقل می کنند، مثلاً در قنوت نماز وتر، دعای ابی حمزه را از ابتدا تا انتها می خوانده است! چنین عابدان و زاهدانی را این حوزه تربیت کرده است. من از بزرگان حوزه خواهش می کنم، درس اخلاق و تهذیب را برای جوانان مستعد، روشن و نورانی که در این حوزه فراوان هستند، جدّی بگیرند.»
تکریم اساتید و مراجع تقلید
«مساله بعدی، مساله نظام رفتاری و اخلاقی حوزه هاست؛ که همین تحول اگر تحولی انجام می گیرد، باید ناظر به این جهت هم باشد. چند تا سرفصل در این خصوص وجود دارد که من اینجا یادداشت کرده ام: تکریم اساتید؛ نظام رفتاری و اخلاقی ما در حوزه ها باید در این جهت حرکت کند. تکریم استاد، تکریم عناصر فاضل، بخصوص تکریم مراجع تقلید. هر کسی آسان به حد مراجع معظم تقلید نمی رسد؛ صلاحیت های زیادی لازم است. غالباً مراجع قله های علمی حوزه های علمیه محسوب می شوند. بنابراین احترام مراجع بایستی محفوظ باشد؛ باید تکریم شوند.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «احترام به استاد هم یک مساله است. یکی از سنت های رائج حوزه های علمیه، تواضع شاگرد در مقابل استاد بود؛ احترام به استاد. «آداب المتعلمین» می نوشتند، که متعلم در مقابل معلم چه وظائفی دارد و معلم چه حقوقی بر او دارد؛ هم چنان که متقابلاً متعلم بر معلم حقوقی دارد. اینکه استاد بیاید بگوید و برود، نه؛ حرف شاگرد را می شنفتند، گوش می کردند.اینها از قدیم معمول بوده است. در همین زمان ما بعضی از بزرگان بودند، الان هم هستند؛ شاگرد بعد از درس، تا خانه ی استاد او را همراهی می کرد؛ بحث می کرد، صحبت می کرد، سؤال می کرد. گعده، گعده ی علمی؛ نشست، نشست تحقیقی و سؤال و جواب؛ اینها سنت های خوب حوزه ی ماست. دیگران می خواهند اینها را از ما یاد بگیرند، ما بیائیم اینها را تبدیل کنیم به روش های دیگران که منسوخ و کهنه است؟! پس این سنت ها باید باقی بماند و تقویت شود. تحول به معنای تغییر اینها نیست.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹).
تدوین شرح حال بزرگان
«ما قله های تهذیب داریم. در همین قم، مرحوم حاج میرزا جواد آقای ملکی، مرحوم علامه طباطبائی، مرحوم آقای بهجت، مرحوم آقای بهاءالدینی (رضوان اللَّه تعالی علیهم) قله های تهذیب در حوزه بودند. رفتار اینها، شناخت زندگی اینها، حرف های اینها، خودش یکی از شفابخش ترین چیزهائی است که می تواند انسان را آرام کند؛ به انسان آرامش بدهد، روشنائی بدهد، دل ها را نورانی کند. در نجف بزرگانی بودند؛ سلسله شاگردان مرحوم آخوند ملاحسینقلی تا مرحوم آقای قاضی و دیگران و دیگران؛ اینها برجسته گانند. به نحله های فکری و عرفانی اینها هم کاری نداریم. در اینجا مساله، مساله نظری نیست. بعضی ها نحله های مختلفی هم داشتند. مرحوم سیدمرتضی کشمیری (رضوان اللَّه تعالی علیه) یکی از اساتید مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی است؛ اما نحله فکری اینها به کلی از هم متفاوت است. ایشان از داشتن یک کتابی بشدت منع می کند، ایشان به آن کتاب عشق می ورزد؛ منافاتی ندارد. همین بزرگانی که در مشهد بودند، مردمانی بودند که ما اینها را به تقوا و طهارت و پاکیزگی شناختیم؛ مرحوم حاج میرزا جواد آقای تهرانی، مرحوم حاج شیخ مجتبی و امثال ایشان؛ اینها هم همین جورند. عمده این است که این دل زنگار گرفته را یک زبان معنوی، یک سخن برخاسته از دل شفا ببخشد و این زنگار را برطرف کند. بنابراین ما اینجا بحث عرفان های نظری را نداریم.» (بیانات رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹). «فرض بفرمائید یکی از کارهائی که خیلی تاثیر دارد، بیان شرح حال بزرگان اهل تهذیب و اهل اخلاق است. درباره ی این ها کتاب بنویسید و هیمن ها را بین طلبه ها پخش کنند.» (در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه، ۱۳۸۹).«راهش اینهاست؛ یعنی وصل کردن به این منابع اخلاقی و معرفتی و اهل حال و اهل ذکر و اهل خشوع؛ والاٌ درس حرف ه ای اخلاق هیچ فایده ای ندارد. گفتن اخلاق اصلاً درس نیست، اخلاق یک صیرورت است. باید استاد کاری کند که شاگرد صیرورت اخلاقی پیدا کند. به نظر من این جزو کارهای لازم است. اینجوری باید طلبه ها را به مساله اخلاقی کشاند.» (در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه، ۱۳۸۹).
استخراج و انتشار مکتوبات اخلاقی
...
wikifeqh: مطالبات_اخلاقی_رهبری_از_حوزه