[ویکی شیعه] مشهد یا مشهدالرضا از شهرهای مهم مذهبی شیعیان در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی. این شهر در زمان افشاریان،
پایتخت ایران بود. مشهد دومین شهر پهناور ایران بعد از تهران است و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ش حدود دو میلیون و ۷۶۰ هزار تن
جمعیت دارد. این شهر به دلیل وجود حرم امام رضا(ع)، سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون نفر
زائر ایرانی و خارجی است.
شهر مشهد، در سال ۱۳۸۸ش، پایتخت معنوی ایران نام گرفت و همچنین از سوی سازمان آیسسکو، پایتخت فرهنگ اسلامی در سال ۲۰۱۷ شناخته شده است.
واژه مشهد به معنی محل شهادت است. امام رضا(ع) پس از قتل به دست
مأمون عباسی در سال ۲۰۲ق، در آرامگاه هارونی
سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و کم کم در زمان شاه تهماسب صفوی، مردم
توس به مشهد کوچ داده شدند و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد.
[ویکی اهل البیت] واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده 3 هـ.ق، بر قبور ائمه و اولیاء و رجال اطلاق می شده است.
چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان وجود داشته است. علی بن موسی الرضا پس از شهادت بدست مأمون
عباسی در سال 202 هـ.ق در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد.
از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن به ویژه در زمان
شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد. گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد.
شهر مشهد که در جنوب
کشف رود واقع شده قریب 1015 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در 37 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 36 دقیقه طول شرقی قرار گرفته و فاصله آن تا تهران 913 کیلومتر می باشد. مشهد بر سر راه های ترکستان و افغانستان و هندوستان و بلوچستان واقع شده و شهر مزبور تا سال 202 هجری دیه کوچکی بنام سناباد از توابع طوس بود.
قبل از این که مشهد آباد شود طوس مرکز خراسان بود و اهمیت بسزائی داشته است و راجع به آن در کتب معجم البلدان و نزهة القلوب چنین نوشته شده: طوس شهریست در خراسان که بین آن و نیشابور ده فرسخ و مشتمل بر دو شهر است که یکی طابران و دیگری نوقان باشد. قرای طوس از هزار متجاوز و آن در زمان عثمان بن عفان فتح شده و در آن قبر علی بن موسی الرضا و هارون الرشید می باشد.
گرچه تاریخ شکل گیری
شهری با عنوان (مشهد) به آغاز قرن سوم هجری یعنی مقارن با شهادت و به خاکسپاری ییکر مطهر حضرت امام رضا علیه السلام در آن جا برمی گردد اما منطقه (توس) که مشهد کنونی در آن واقع است تاریخی دیرینه دارد.
توس را از این رو بدین نام خوانده اند که بنیانگذار و نخستین حکمران آن، فردی به نام (توس بن نوذر) سپهبد نام آور کیخسرو پادشاه کیانی بوده است. از تاریخ این شهر در قبل از اسلام به جز افسانه ای چند آگاهی چندانی در دست نیست ولی با توجه به اسناد موجود می توان حدس زد که این شهر در اواخر حکومت ساسانیان یکی از مرزداری های سر راه گرگان و نیشابور به
مرو و بلخ و از
ولایت های مشهور در خراسان بزرگ بوده است.
به گفته تاریخ نویسان، هنگامی که یزدگرد سوم از برابر سپاهیان مسلمان عرب گریخت به خراسان روی آورد. سپاه مسلمانان به فرماندهی احنف بن قیس که مامور فتح خراسان بودند وی را تعقیب کردند. یزدگرد که آنان را به دنبال خویش یافت، راهی (توس) شد تا از (کنارنگ توس) مرزبان خود در آن خطه پناه بخواهد اما (کنارنگ) با این بهانه که از یک سو، توس گنجایش موکب بزرگ پادشاهی را ندارد و از سوی دیگر پناه دادن به پادشاه امکان یورش سپاه مسلمانان را افزایش می دهد، یزدگرد را از توس راهی (مرو) کرد. حاکم مرو نیز در آغاز به استقبال یزدگرد شتافت اما سرانجام از او رخ برتافت و آخرین شاه ساسانی در سال 31 هجری به دست آسیابانی در مرو کشته شد.
[ویکی الکتاب] معنی
مَّشْهَدِ: مشاهده کردن (کلمه مشهد مصدر میمی و به معنای شهود است )
معنی
ذِی ﭐلْقَرْنَیْنِ: لقب یکی از اولیاء الهی علیهم السلام (در روایتی از امام صادق علیه السلام درمورد ذی القرنین علیه السلام آمده است که کارهائی میکرد که از بشر عادی ساخته نیست و شخصی از
حضرت علی (علیهالسلام) پرسید : آیا ذو القرنین پیغمبر بود ؟ در پاسخ فرمود : نه ، ولی بن...
ریشه کلمه:
شهد (۱۶۰ بار)
«مَشْهَد» در آیه فوق، ممکن است مصدر میمی به معنای «شهود» باشد، و یا اسم مکان و زمان به معنای محل یا زمان شهود، معانی اینها هر چند مختلف است، ولی از نظر نتیجه چندان تفاوتی با هم ندارند.
