مشبهات

[ویکی فقه] مشبهات، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قضایای شبیه به یقینیات یا مشهورات بوده که ماده استدلال مغالطی قرار می گیرند.
قضایای مشبهات (یا مشبهات به غیر) از قضایای غیر یقینیه و ماده مغالطه هستند. این قضایا بر دو قسم اند:۱. قضایای شبیه یقینیات (اولیات)؛۲. قضایای شبیه مشهورات.دسته اول در قیاس سفسطی (سفسطه)، و دسته دوم در قیاس مشاغبی (مشاغبه) به کار می رود. بهمنیار در التحصیل فقط از دسته اول نام برده است. اما شبیه به مظنونات و مخیّلات، غیر معتبر اند زیرا اگر موجب حصول ظن یا تخیّل شوند، از زمره آندو می شوند نه شبیه به آندو، و اگر موجب حصول ظن یا تخیّل نشوند، سخنان بیهوده و فاقد اعتبارند.
دلایل کاربرد در استدلال
علت رواج کاربرد و مقبولیت قضایای مشبهات همان تشابه ظاهری با قضایای یقینی یا مشهوری است. مشبهات، به وجهی حق و به وجهی باطل است و وقتی آن را بر وجه باطل استعمال کنند آن را مشبهات می خوانند؛ مانند: هر عینی مبصر است (در حالی که مراد از عین چشمه آب باشد)، و مانند: خدا نور است (در حالی که مراد نور محسوس باشد) این قضایا به دلایل گوناگونی می تواند در استدلال به کار رود، مثل قصور و عدم تمییز استدلال کننده، و یا فریب طرف مقابل و غلبه بر او و ضعف تشخیص طرف مقابل.
مشابهت با قضایای یقینی
مشابهت این قضایا با قضایای یقینی و مشهور، به دو صورت است:۱. مشابهت لفظی؛ که منشا مغالطات لفظی است، مانند هنگامی که لفظ مشترک یا مجاز به کار برده شود.۲. مشابهت معنوی؛ که منشا مغالطات معنوی است، مانند هنگامی که چیزی را به دروغ علت چیز دیگری بدانند. با توجه به دو قسم مشبّهٌ به (اولیات و مشهورات) می توان چهار قسم ترسیم کرد: مشبهات لفظی به اولیات؛ مشبهات معنوی به اولیات؛ مشبهات لفظی به مشهورات؛ مشبهات معنوی به مشهورات.
فرق مشهورات حقیقی و مشبهات
...