[ویکی فقه] مؤلف: احمد بن حنبل
با توجه به این که در اواخر سده دوم، گرایش ویژه ای به مسند نویسی در میان محدثان پدیدار شد و کسانی ؛ هم چون سلیمان بن جارود طیالسی (م ۲۰۴) ؛ عبیدالله بن موسی (م ۲۱۳) ؛ عثمان بن ابی شیبه (م ۲۳۹) ؛ به مسند نویسی روی آوردند، احمد بن حنبل با توجه به گستردگی روایاتی که به آنها دست یافته بود، اقدام به تدوین مسند نمود.او روایات مسند را از میان هفتصد و پنجاه هزار روایت انتخاب کرد و پیوسته به نوشتن و گردآوری آنها در برگه هایی که حکم چرکنویس داشت اقدام کرد. سپس به خاطر احساس پایان یافتن عمر آنها را بر فرزندان و نزدیکان خود خواند و پیش از پالایش و ویرایش آنها از دنیا رفت. آنگاه فرزندش عبدالله و نیز شاگردش قطیعی روایاتی بر آن افزودند و مسند به صورت کنونی درآمد .شمار روایات مسند بر اساس چاپ های اخیر انجام شده ۲۷۷۱۸ (بر اساس چاپ دار الفکر) یا ۲۷۵۱۹ (بر اساس چاپ دار الحدیث) است.المسند الاحمد فیما یتعلق بمسند احمد از ابن جزری و عقود الزبرجد علی مسند الامام احمد از سیوطی از شرح های مسند ابن حنبل اند .
مسند ابن حنبل در بوته نقد
به رغم آن که احمد بن حنبل از اعتبار مسند خود دفاع کرده و گفته است: من این کتاب را به عنوان راهنمای مسلمانان تدوین کردم که اگر مردم در سنتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اختلاف کردند به آن مراجعه کنند و اگر در آن نیافتند، باطلش انگارند . اما بر این کتاب نقدهایی وارد شده است، از جمله:۱. کتاب مسند در زمان حیات مؤلف و با نظارت خود او تکمیل و تنقیح نشد، فزونی هایی که توسط فرزند او عبدالله و نیز شاگردش ابوبکر قطیعی انجام گرفته، شاهد آن است. این امر از اتقان کتاب می کاهد، به ویژه آن که گفته اند در زیاداتِ قطیعی احادیثِ موضوع نیز راه یافته است .۲. از آنجا که احمد بن حنبل خود تصریح می کند که ما به عکس روایات حلال و حرام (احکام) در روایات فضائل تسامح می کنیم و در صحت سند سخت گیری روا نمی داریم ، از اعتبار این دست از روایات کاسته می شود ؛ زیرا همین تسامح عملاً به انعکاس روایات مجعول می انجامد.بر این اساس شماری از صاحب نظران همچون زین الدین عراقی بر وجود روایات ضعیف در مسند احمد بن حنبل و تا حدودی روایات مجعول پای فشرده اند . محمد ابوریه پس از نقل دیدگاه های صاحب نظران درباره مسند چنین آورده است: اینها نقطه نظرات عالمان نامداری بوده که ذکر آنها را درباره مسند احمد مناسب دیدم و همین مقدار برای معرفی مسند و ارزش و اعتبار آن بسنده است و نشان می دهد، به عکس آنچه مشهور است، مسند جزء منابعی است که نمی توان به آن اعتماد یا استدلال کرد و حکم آن بسان سایر مسانید است .
با توجه به این که در اواخر سده دوم، گرایش ویژه ای به مسند نویسی در میان محدثان پدیدار شد و کسانی ؛ هم چون سلیمان بن جارود طیالسی (م ۲۰۴) ؛ عبیدالله بن موسی (م ۲۱۳) ؛ عثمان بن ابی شیبه (م ۲۳۹) ؛ به مسند نویسی روی آوردند، احمد بن حنبل با توجه به گستردگی روایاتی که به آنها دست یافته بود، اقدام به تدوین مسند نمود.او روایات مسند را از میان هفتصد و پنجاه هزار روایت انتخاب کرد و پیوسته به نوشتن و گردآوری آنها در برگه هایی که حکم چرکنویس داشت اقدام کرد. سپس به خاطر احساس پایان یافتن عمر آنها را بر فرزندان و نزدیکان خود خواند و پیش از پالایش و ویرایش آنها از دنیا رفت. آنگاه فرزندش عبدالله و نیز شاگردش قطیعی روایاتی بر آن افزودند و مسند به صورت کنونی درآمد .شمار روایات مسند بر اساس چاپ های اخیر انجام شده ۲۷۷۱۸ (بر اساس چاپ دار الفکر) یا ۲۷۵۱۹ (بر اساس چاپ دار الحدیث) است.المسند الاحمد فیما یتعلق بمسند احمد از ابن جزری و عقود الزبرجد علی مسند الامام احمد از سیوطی از شرح های مسند ابن حنبل اند .
مسند ابن حنبل در بوته نقد
به رغم آن که احمد بن حنبل از اعتبار مسند خود دفاع کرده و گفته است: من این کتاب را به عنوان راهنمای مسلمانان تدوین کردم که اگر مردم در سنتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اختلاف کردند به آن مراجعه کنند و اگر در آن نیافتند، باطلش انگارند . اما بر این کتاب نقدهایی وارد شده است، از جمله:۱. کتاب مسند در زمان حیات مؤلف و با نظارت خود او تکمیل و تنقیح نشد، فزونی هایی که توسط فرزند او عبدالله و نیز شاگردش ابوبکر قطیعی انجام گرفته، شاهد آن است. این امر از اتقان کتاب می کاهد، به ویژه آن که گفته اند در زیاداتِ قطیعی احادیثِ موضوع نیز راه یافته است .۲. از آنجا که احمد بن حنبل خود تصریح می کند که ما به عکس روایات حلال و حرام (احکام) در روایات فضائل تسامح می کنیم و در صحت سند سخت گیری روا نمی داریم ، از اعتبار این دست از روایات کاسته می شود ؛ زیرا همین تسامح عملاً به انعکاس روایات مجعول می انجامد.بر این اساس شماری از صاحب نظران همچون زین الدین عراقی بر وجود روایات ضعیف در مسند احمد بن حنبل و تا حدودی روایات مجعول پای فشرده اند . محمد ابوریه پس از نقل دیدگاه های صاحب نظران درباره مسند چنین آورده است: اینها نقطه نظرات عالمان نامداری بوده که ذکر آنها را درباره مسند احمد مناسب دیدم و همین مقدار برای معرفی مسند و ارزش و اعتبار آن بسنده است و نشان می دهد، به عکس آنچه مشهور است، مسند جزء منابعی است که نمی توان به آن اعتماد یا استدلال کرد و حکم آن بسان سایر مسانید است .
wikifeqh: مسند_احمد_بن_حنبل