مسجد جامع نیشابور (شهر کهن). این مسجد برجا نیست و اثری از آن به جا نمانده؛ با مسجد جامع نیشابور که ساختهٔ تیموری است، اشتباه نشود.
مسجد جامع نیشابور ( ساختهٔ دههٔ ۱۳۰ق/۷۵۰م - ویران شده در زلزله های سده هفتم ق/سده ۱۳م ) بزرگترین مسجد شهر کهن نیشابور بوده که به دستور ابومسلم ساخته شد و مناره های آن ویژگی منارجنبان داشته است. [ ۱] همهٔ آگاهی ها دربارهٔ آن از تاریخ نیشابور نوشتهٔ ابوعبدالله حاکم است. این مسجد جامع، کتابخانهٔ بزرگی نیز داشته است. یاقوت حموی در اینباره آورده است: در جامع قدیم نیشابور کتابخانه ای موقوفه مخصوص مسلمانان وجود داشت که در قرن پنجم فراهم آمده بود. وی کتاب های کتابخانه این مسجد را نفیس و نادر توصیف نموده است. این مسجد نقش برجسته ای در گسترش علوم اسلامی داشته است و تا سدهٔ هفتم قمری برپا بود. در عکس های هوایی جای آن محوطهٔ باستان شناسی نیشابور کاملاً مشخص است. [ ۲]
بنا به تاریخ نیشابور نوشتهٔ ابوعبدالله حاکم که تنها جلدِ ماندهٔ کنونی اش ترجمهٔ محمدحسین خلیفه نیشابوری است، این مسجد سی جریب مساحت، هزار ستون داشت، [ ۱] «شصت هزار خلق، به یکبار در وی نماز کردندی. درو آب های روان و حوض های عمیق در وسطِ آن یخدانی ساخته و هرسال از برف مملوّ داشته؛ و همه تابستان به تبّرک بیماران و غیر ایشان به آن انتفاع یافته بی ثمن. درو درخت ها ناژ و توت، که از هر یکی از آن غالباً چند ستون حاصل شدی، چنان بزرگ. زیاد از صد خادم و فرّاش داشت؛ و در موضعی ازو، مثل خانه ای، مبنی بر دوازده ستون به عمارت ممتاز، شش ستون از مرمر و دو ستون از بیشهٔ طرفِ دجله آورده، به رنگ مهره های سیاه و سفید و چهار ستون از گچ و خشتِ پخته ساخته، سقف و ستون های آن به زر تذهیب کرده و قبّهٔ مُذَهَّب بالای آن مرتب. مقوّمان و مُبصران بیست هزار مثقال زرِ آن را تقدیر می کردند. امام حاکم فرمود کی:[ ۱]
سقف و ستون و پله ها و منابر و صنادیق و مصاحف و قنادیل و حصیرها و فرش ها و توابعِ این ها را قیمت کردند به صد هزار مثقال زر رسید؛ و صدهزار مثقال زر طلا را اوقاف مسجد جامع زیاده بود؛ و به خراسان منبری احسن تر از آن منبر نبود که ابومسلم درین جامع نهاد بود. [ ۱]
منار جنبان نیشابور که در شمار بلندمرتبه ترین بناهای سده چهارم هجری بوده است، پس از مناره های ابومسلمی، طاهری و عمرولیثی، چهارمین مناره ای است که بر مسجد جامع بزرگ نیشابور ساخته شده بود. ابوعبدالله حاکم دربارهٔ منارهای جنبان این مسجد نوشته است:
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفمسجد جامع نیشابور ( ساختهٔ دههٔ ۱۳۰ق/۷۵۰م - ویران شده در زلزله های سده هفتم ق/سده ۱۳م ) بزرگترین مسجد شهر کهن نیشابور بوده که به دستور ابومسلم ساخته شد و مناره های آن ویژگی منارجنبان داشته است. [ ۱] همهٔ آگاهی ها دربارهٔ آن از تاریخ نیشابور نوشتهٔ ابوعبدالله حاکم است. این مسجد جامع، کتابخانهٔ بزرگی نیز داشته است. یاقوت حموی در اینباره آورده است: در جامع قدیم نیشابور کتابخانه ای موقوفه مخصوص مسلمانان وجود داشت که در قرن پنجم فراهم آمده بود. وی کتاب های کتابخانه این مسجد را نفیس و نادر توصیف نموده است. این مسجد نقش برجسته ای در گسترش علوم اسلامی داشته است و تا سدهٔ هفتم قمری برپا بود. در عکس های هوایی جای آن محوطهٔ باستان شناسی نیشابور کاملاً مشخص است. [ ۲]
بنا به تاریخ نیشابور نوشتهٔ ابوعبدالله حاکم که تنها جلدِ ماندهٔ کنونی اش ترجمهٔ محمدحسین خلیفه نیشابوری است، این مسجد سی جریب مساحت، هزار ستون داشت، [ ۱] «شصت هزار خلق، به یکبار در وی نماز کردندی. درو آب های روان و حوض های عمیق در وسطِ آن یخدانی ساخته و هرسال از برف مملوّ داشته؛ و همه تابستان به تبّرک بیماران و غیر ایشان به آن انتفاع یافته بی ثمن. درو درخت ها ناژ و توت، که از هر یکی از آن غالباً چند ستون حاصل شدی، چنان بزرگ. زیاد از صد خادم و فرّاش داشت؛ و در موضعی ازو، مثل خانه ای، مبنی بر دوازده ستون به عمارت ممتاز، شش ستون از مرمر و دو ستون از بیشهٔ طرفِ دجله آورده، به رنگ مهره های سیاه و سفید و چهار ستون از گچ و خشتِ پخته ساخته، سقف و ستون های آن به زر تذهیب کرده و قبّهٔ مُذَهَّب بالای آن مرتب. مقوّمان و مُبصران بیست هزار مثقال زرِ آن را تقدیر می کردند. امام حاکم فرمود کی:[ ۱]
سقف و ستون و پله ها و منابر و صنادیق و مصاحف و قنادیل و حصیرها و فرش ها و توابعِ این ها را قیمت کردند به صد هزار مثقال زر رسید؛ و صدهزار مثقال زر طلا را اوقاف مسجد جامع زیاده بود؛ و به خراسان منبری احسن تر از آن منبر نبود که ابومسلم درین جامع نهاد بود. [ ۱]
منار جنبان نیشابور که در شمار بلندمرتبه ترین بناهای سده چهارم هجری بوده است، پس از مناره های ابومسلمی، طاهری و عمرولیثی، چهارمین مناره ای است که بر مسجد جامع بزرگ نیشابور ساخته شده بود. ابوعبدالله حاکم دربارهٔ منارهای جنبان این مسجد نوشته است:
