مسجد امام خمینی

[ویکی فقه] مسجد امام خمینی (ابهام زدایی). مسجد امام خمینی ممکن است اشاره به مکان ها و مساجد ذیل باشد: • مسجد امام خمینی (اصفهان)، یکی از مهم ترین بناهای عصر صفویه در اصفهان• مسجد امام خمینی (تهران)، یکی از مساجد بزرگ تهران، از بناهای دوران قاجار
...

[ویکی فقه] مسجد امام خمینی (اصفهان). اِصْفَهان ، مَسْجِدِ اِمام ، یکی از مهم ترین بناهای عصر صفویه که پیش تر به نام های مسجد شاه ، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت .
این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و چنانکه از مآخذ برمی آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (سل ۹۹۶- ۱۰۳۸ق / ۱۵۸۸-۱۶۲۹م ) آغاز گردیده ، و در دوره شاه صفی (سل ۱۰۳۸-۱۰۵۲ق / ۱۶۲۹-۱۶۴۲م ) به پایان رسیده است .به گفته منجم ، ساختمان مسجد در ۱۵ صفر ۱۰۲۰ق /۱۹ آوریل ۱۶۱۱م با تهیه «اسباب و آلات و مصالح بناء» آغاز گردید.
کتیبه ها
به استناد کتیبه کاشی معرق سر در که به خط ثلث علیرضا عباسی است ، نخستین بخش بنا، یعنی ورودی اصلی ، در تاریخ ۱۰۲۵ق /۱۶۱۶م احداث شد، اما بنابر کتیبه ایوان غربی که به خط محمدرضا امامی است ، تکمیل بنای داخلی مسجد تا ۱۰۴۰ق /۱۶۳۰م ، ادامه یافت و با نصب ازاره های مرمرین آن در حدود سال ۱۰۴۷ق /۱۶۳۷م ، در زمان شاه صفی خاتمه پذیرفت درِ نقره پوش ورودی مسجد با نقش های تزیینی و اشعار فارسی ، سروده «واهب »، به خط نستعلیق برجسته (احتمالاً به قلم عبدالرشید دیلمی ، معروف به رشیدا)، نیز از آثار دوره شاه صفی است که در ۱۰۴۶ق /۱۶۳۶م به اتمام رسیده ، و نصب شده است . دیگر کتیبه های مسجد به خط معروف ترین خوشنویسان عصر صفوی است که در برخی از آن ها نام کاتب و تاریخ کتابت نیز آمده است ، از جمله محمدرضا امامی در کتیبه های ذیل کتیبه اصلی سر در (بدون تاریخ )، محراب های شبستان شرقی ، ایوان غربی ، محراب شبستان ِ زمستانی غربی (۱۰۷۷ق )، ایوان جنوبی و محراب مدرسه ناصری ، درِ جنوب شرقی مسجد، سر درِ بیرونی مدرسه سلیمانیه ، درِ جنوب غربی مسجد (۱۰۷۸ق ) عبدالباقی تبریزی در کتیبه های داخلی ایوان و گنبد جنوبی ، ایوان شمالی و گنبد غربی (۱۰۳۵ و ۱۰۳۶ق ) محمدصالح اصفهانی در کتیبه بالای محراب اصلی و محراب گنبد شرقی (۱۰۳۸ق )؛ محمد محسن امامی در کتیبه داخل محراب ایوان جنوبی مدرسه ناصری (۱۰۹۵ق ).
ایوان ها
مسجد امام اصفهان مسجدی است ۴ ایوانی به ابعاد ۱۰۰ئ۱۳۰ متر (بدون محاسبه زیربنای مدخل ) با صحنی وسیع (۷۰ ئ ۷۰ متر) (بلر، مشتمل بر طاقگان در هر ضلع و ایوانی در مرکز هر طاقگان .ایوان جنوبی با دو مناره باریک و بلند به ارتفاع ۴۸ متر که در هر جبهه آن پیشنمای گنبدی عظیم با ۵۲ متر ارتفاع از سطح زمین و ۲۵ متر قطر خارجی ، شبستان را تشکیل می دهد گنبد دو پوسته پیازی با ۱۴ متر اختلاف ارتفاع میان دو پوسته بیرونی و درونی ، بر روی گریو استوانه ای سوار شده که خود بر مرحله انتقالی ۱۶ ضلعی قرار گرفته است .در دو جانب شبستان مسجد که خود محراب و منبری رفیع در آن قرار دارد، دو شبستان زمستانی مستطیل شکل واقع است که هر یک به ۸ فضا با طاق قوسی روی ستون های سنگی تقسیم می شود.دو ایوان شرقی و غربی به خلاف شیوه های مرسوم در مساجد ایران به اطاق های گنبددار منتهی می گردند که احتمالاً از طرح مسجد جامع تیموری سمرقند ، معروف به بی بی خانم ، اقتباس شده است .ایوان شمالی مسجد از طریق دهلیزی به ورودی اصلی که بر روی میدان باز می شود، متصل است .در سمت شمال شرقی آن دهلیزی طاقدار به صحن کوچکی راه دارد که مختص آبریزگاه است .
اسلوب بنایی
...

[ویکی فقه] مسجد امام خمینی (تهران). مسجد امام تهران یا مسجد امام خمینی که قبل از انقلاب اسلامی ایران به مسجد شاه یا مسجد سلطانی شناخته می شد، یکی از مساجد بزرگ تهران بوده که در دوران قاجار ساخته شده است.
مسجد امام تهران یا مسجد امام خمینی در بازار تهران واقع شده و در دوران قاجار ساخته شده است. این مسجد در جنوب شرقی میدان ۱۵ خرداد قرار دارد. در اصلی مسجد (واقع در ضلع شمالی آن) به خیابان پانزده خرداد باز می شود. سر در غربی مسجد در بازار بزرگ و سر در شرقی آن در بازار بین الحرمین قرار دارد. این بنای تاریخی در اول مهر ماه ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مسجد، فضایی مربعی شکل با تقارن نقطه ای و حیاط مرکزی، با چرخشی ملایم نسبت به بافت شهر برای استقرار در امتداد قبله دارد. مسجد امام شامل ۴ ایوان در وسط ۴ ضلع، گنبدخانه در ضلع جنوبی، ۳ شبستان اصلی در کنج ها و حوض مربعی در مرکز حیاط است. این مسجد قدمتی در حدود ۱۸۰ سال دارد و از زیباترین مساجد تاریخی تهران است. مسجد امام در زمان فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۲-۱۲۵۰ هـ. ق) بنا گردیده است. بر اساس مستندات تاریخی مسجد امام، بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق، دومین مسجد جامع بزرگ تهران به شمار می آمده است. بر اساس کتیبه های ایوان جنوبی مسجد، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴هـ. ق بوده است. در سال ۱۳۰۷هـ. ق ناصرالدین شاه قاجار دستور داد در اصلی در جهت شمال تعمیر و دو مناره در دو طرف گل دسته مسجد ساخته شود. طرح معماری مسجد امام و نیز برخی از جزییات آن از مسجد وکیل شیراز گرفته شده است. معماری این مسجد از لحاظ وسعت صحن، شبستان های زیبا، گنبد عظیم کاشیکاری، طاق نما، غرفه ها و سردر زیبا و چشم نواز است. هویت معمار اصلی مسجد امام ناشناخته است اما احتمال دارد معمار آن شخصی به نام عبدالله خان معمارباشی (معمار دربار فتحعلی شاه قاجار) بوده باشد. آنچه در مسجد به وضوح به چشم می خورد این است که هنرمندان فراوانی از شیراز و اصفهان نیز در ساخت مسجد با معمار اصلی بنا همکاری کرده اند. مسجد امام خمینی وسعتی در حدود یازده هزار مترمربع دارد و بر طبق اصول معماری سنتی ایرانی ساخته شده است. این مسجد همچنین مجموعه ای از نفیس ترین آرایه ها مانند گچکاری، حجّاری، مقرنس و کتیبه های گوناگون و... در قسمت های داخلی و خارجی خود دارد. در هریک از دو شبستان بزرگ مسجد دوازده ستون قرار دارد. همچنین دو مناره مسجد در طرفین ساعت دیده می شوند. این دو مناره با کاشی کاری زیبایشان، به دستور ناصرالدین شاه قاجار به این بنا افزوده شده اند. هرکدام از درهای مسجد به دالانی متصل می شوند. سبک ورودی اصلی مسجد نیزتحت تاثیر مسجد وکیل شیراز است. گنبد بزرگ مسجد مزین به کاشی کاری های زیبایی است. در ایوان جنوبی مسجد شکیات نماز به خط مهدی خوشنویس ملقب به ملک الکتاب نوشته شده است. منبر مسجد، دارای ۱۳ پله و از جنس سنگ مرمر یکپارچه می باشد. در اصلی مسجد یا در شمالی آن ۱۷ پله پایین تر از سطح خیابان قرار دارد. در چوبی مسجد امام هم ۴ متر ارتفاع و ۳ متر عرض دارد. ژاک موریه (نایب سفارت انگلیس ) در سفرنامه خود در سال ۱۲۲۲ ه. ق ، می نویسد: «تنها بنای قابل ملاحظه در تهران عهد فتحعلی شاه مسجد شاه است که ناتمام مانده است .» کتیبه های تاریخی موجود در بنا، به خط آقا مهدی ملک الکتاب است . نام استادان کاشی کار، اسدالله عابدینی ، اسدالله حسینی ، احمد علی اصغر و علی اکبر محمد از تهران و مصطفی طباطبایی ، حسین باقر، عبدالرحیم و ابراهیم کاظم از اصفهان در کاشی کاری های اطراف صحن دیده می شود. این بنا با استفاده از آجرهای نخودی رنگ مزین به کاشی های چند رنگ و بر طبق اصول معماری ایرانی تزیین شده است .
مسجدی در کانون نهضت اسلامی
مساجد بازار تهران (از جمله مسجد امام خمینی) به دلیل قرار گرفتن در کانون بازار، همیشه از اعتبار و اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند و مرکز ارتباط روحانیان و بازاریان بودند. نقطه عطف مبارزات هیئت های مذهبی این مساجد با روی کار آمدن اسدالله علم و اجرای طرح انجمن های ایالتی و ولایتی آغاز شد و به مبارزه علنی علما، بازاریان و مردم با رژیم پهلوی مبدل شد. وجود سخن ران توانایی چون حجةالاسلام محمدتقی فلسفی که گاهی در این مساجد به سخنرانی می پرداخت، از ویژگی های مهم این مساجد در قیام پانزده خرداد و جریانات پس از آن تا سال ۱۳۴۳ است. در فاصله سال های ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ این مکان ها تحت کنترل و مراقبت مداوم ساواک و نیروهای شهربانی قرار داشتند؛ با این حال، محل مناسبی برای برنامه های وعظ و عزاداری در ایام محرم و رمضان به شمار می آمدند. این مساجد هم زمان با اوج گیری نهضت امام خمینی (رحمة الله علیه) در سال ۱۳۵۶و حوادث منتهی به انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ محل تجمع انقلابیون، توزیع اعلامیه و محل تبادل اطلاعات گردیدند. مسجد امام خمینی به طور اخص یکی از پایگاه های مهم بازاریان در قیام پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ بود. در همین مسجد بود که اعتراضات علیه انتخابات دوره بیست و یکم مجلس به اوج رسید. سالگرد قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۳ در مسجد امام خمینی حواشی فراوانی داشت. مسجد امام همچنین در برپایی تظاهرات ۲۵ دی ۱۳۵۷ نقش انکارناپذیری داشت.
منبع
سایت سازمان تبلیغات اسلامی، برگرفته از مقاله «نگاهی به معماری مسجد امام خمینی تهران و جایگاه آن در انقلاب اسلامی»، تاریخ بازیابی ۹۶/۵/۱۰.
...

[ویکی شیعه] مسجد امام خمینی (تهران). مسجد امام خمینی تهران از مساجد بزرگ و قدیمی که در بازار شهر تهران است. این بنا در دوره قاجاریه و به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و توسط ناصرالدین شاه قاجار تکمیل شده است. از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی، این مسجد در اختیار امام جمعه هر دوره قرار داشته است و نماز جمعه در آنجا برگزار می شده است. نام مسجد تا سال های قبل انقلاب ۱۳۵۷ش، مسجد شاه بود و مراسم های مهم در آن برگزار می شد. مجالس ترحیم میرزای شیرازی، آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی و آیت الله بروجردی در این مسجد برگزار شد. همچنین علی رزم آرا، نخست وزیر وقت ایران در سال ۱۳۲۹ش در مسجدِشاه به ضرب گلوله یکی از اعضای فدائیان اسلام کشته شد.
فتحعلی شاه قاجار بانی ساخت مسجد بوده است، به همین دلیل به مسجد شاه مشهور شد. هزینه ساخت مسجد را آسیه خانم مشهور به مهدعلیا، مادر فتحعلی شاه از گنجینه ای پرداخت که آن را نذر به سلطنت رسیدن پسرش کرده بود. فتحعلی شاه نیز موقوفاتی برای مسجد در نظر گرفت که متن آن در کتیبه بالای ورودی شمالی موجود است. بنابر کاشی نوشته ها و کتیبه هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴ق بوده است. در سال ۱۳۰۷ق به دستور ناصرالدین شاه قاجار درب ِاصلی در جهت شمال تعمیر و نیز به دستور وی دو مناره به مسجد اضافه شد و بخش های دیگر نیز تکمیل شد.
این بنای تاریخی در اول مهرماه ۱۳۶۳ش با شماره ثبت ۱۶۶۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.